Het Eurovisie Songfestival van 2024 is problematisch – en dat heeft natuurlijk alles te maken met de deelname van Israël. In dit stuk, eind februari 2024 geschreven, willen we aangeven hoe wij, Eurostory, daarmee omgaan. Daarnaast houden we onderaan dit artikel in logboekvorm het nieuws over deze kwestie bij – scroll daarvoor naar beneden.

Feiten
Israël werd in oktober van het vorige jaar aangevallen door de militante beweging Hamas, vanuit Gaza. 1200 Israëliërs kwamen om en er werden 250 mensen gegijzeld. Hiermee begon de gruwelijke oorlog tussen Hamas en Israël, die de voortzetting is van het al jaren durende Israëlisch-Palestijns conflict. Want Israël sloeg nietsontziend terug – doodde meer dan 25.000 Palestijnen, verdreef driekwart van de Gazanen, hinderde de humanitaire hulp, werd door het Internationaal Gerechtshof in Den Haag gesommeerd ‘onmiddellijke en effectieve maatregelen’ te nemen om genocide tegen Palestijnen in Gaza tegen te gaan, en staat op het punt – volgens de Verenigde Naties – om een ongekende hongersnood te veroorzaken.

Meer feiten
Israël wil meedoen aan het Eurovisie Songfestival 2024 en heeft via voorrondes van omroep KAN een zangeres geselecteerd, haar naam is Eden Golan. Er zijn diverse petities, waaronder één die door meer dan 2000 voornamelijk Scandinavische artiesten is ondertekend, die de European Broadcasting Union oproepen om Israël uit te sluiten. Er is ook een petitie uit het Verenigd Koninkrijk van meer dan 400 beroemdheden die juist pleiten vóór deelname.

Reactie
Er kwam een reactie van de European Broadcasting Union, die diverse malen herhaald werd, en die luidde: ‘Het Eurovisie Songfestival is nog altijd een non-politiek evenement. Het is een wedstrijd tussen omroepen uit heel Europa en het Midden-Oosten, en niet tussen overheden. De Israëlische omroep heeft al meer dan vijftig jaar deelgenomen en voldoet – anders dan de Russische omroep in 2022 – aan alle eisen die aan deelname worden gesteld.’

Liedje
Maar toen werd bekend dat het liedje dat de Israëlische omroep wil laten zingen October rain als titel heeft – wat natuurlijk refereert aan de aanval van afgelopen jaar. Een al te politieke boodschap mag niet uitgedragen worden tijdens het festival. Eerder werden om die reden een liedje van Wit-Rusland geweigerd, en de song We don’t wanna put in, uit Georgië (2009). ‘Maar,’ zeggen tegenstemmen, ‘een overduidelijk politiek geladen lied als 1944 van Oekraïne in 2016 mocht wél.’ Hoe dan ook: op dit moment wordt October rain beoordeeld door de European Broadcasting Union. De Israëlische omroep heeft aangegeven dat ze, indien October rain uitgesloten wordt, geen alternatieve song zal aanbieden, en dus de deelname totaal zal intrekken.

Eurostory
Naar aanleiding van al deze gegevens en gebeurtenissen hebben wij, de redactieleden van Eurostory, lang gesproken over wat onze opstelling moet zijn. Een antwoord vonden we in dat wat we in 2022 formuleerden. Naar aanleiding van de door ons toegejuichte overweldigende hoeveelheid publieksstemmen voor Stefania, het liedje van Oekraïne, schreven we toen: ‘Oorlog is groter dan Eurovisie’.

Niet
Dat geldt, vinden wij, ook nu. Daarom zijn we van mening dat Israël niet mee zou moeten doen aan het Eurovisie Songfestival van 2024, en al helemaal niet met een lied dat een eenzijdig slachtofferschap benadrukt. We zullen dan ook niet over het liedje of de zangeres schrijven.

Wel
Ook over een totale boycot hebben we met z’n vieren – Jelmer, Lars, Zeno en Edward – een flinke tijd gesproken. We hebben besloten wel af te reizen naar Malmö en wel verslag te blijven doen van deze editie. We geloven dat het Eurovisie Songfestival met z’n unieke samenkomst van artiesten uit zoveel landen, en met z’n krachtige zachtheid in harde tijden, zou moeten laten zien waarvoor het opgericht is: vredesvereniging, en het bespreken van die vredesvereniging. Als er iets is dat dat verstoort – zoals de deelname van Israël dit jaar – dan denken we dat het goed is om daar verslag van te doen. Daarom de updates onderaan dit stuk.

UPDATE 3 MAART
Op zondag 3 maart schreef de Israëlische omroep KAN op social media dat de tekst en de titel van October rain aangepast zijn (nadat, naar verluidt, de teksten van die song én van een tweede song, Dance forever, door de EBU waren afgekeurd). De nieuwe titel van het liedje, dat zondag 10 maart uitgebracht wordt, is Hurricane.

KAN: ‘Despite disagreeing with the position of the EBU, which sought to disqualify the two songs submitted by Israel to the Contest on the grounds that they “carry a political character”, KAN adopted the advice of the country’s president, Yitzhak Herzog, who turned to the our Board of Directors and asked to make the necessary adjustments, which would allow Israel to compete on the Eurovision stage.
The President of the country emphasized that precisely at a time when our haters seek to push and boycott the State of Israel from every platform – Israel must raise its voice and hold head high and raise its flag in every world forum, especially this year.’

Het feit dat de aanpassing is gebeurd op aandringen van de president van het land, met deze motivatie, legt een heel nieuwe politieke lading op de deelname van Israël, dit jaar.

UPDATE 7 MAART
De EBU heeft aangegeven dat het liedje met de nieuwe tekst en titel is goedgekeurd en dat Israël dus kan deelnemen.

UPDATE 29 MAART
Statement
Negen Eurovisie-artiesten van dit jaar plaatsten een statement op hun social media in verband met de deelname van Israël. In de verklaring schrijven zij onder meer: ‘Gezien de huidige situatie in de Bezette Palestijnse Gebieden, met name in Gaza, en in Israël, voelen we ons niet comfortabel om te blijven zwijgen. We vinden het van belang om onze solidairiteit uit te drukken, onze diepe wens voor vrede, voor een onmiddellijk en blijvend staakt-het-vuren, en voor de veilige terugkeer van alle gijzelaars. We staan gezamenlijk op tegen alle vormen van haat, inclusief antisemitisme en islamofobie.’

Gesprek
Ook geven de artiesten aan dat ze het als hun plicht zien om ruimte voor gesprek te creëren, ‘in de sterke hoop dat dat tot een grotere compassie en empathie zal inspireren.’
De ondertekenaars zijn Bambie Thug (Ierland), Gåte (Noorwegen), Iolanda (Portugal), Megara (San Marino), Nemo (Zwitserland), Olly Alexander (Verenigd Koninkrijk), Saba (Denemarken), Silvester Belt (Litouwen) en Windows95Man (Finland).
Meteen na de posts sloot Mustii (België) zich hierbij aan.

Oproep aan Olly
De verklaring kwam online na een statement van een dag eerder. In een open brief riepen meer dan 450 queer artiesten en organisaties de deelnemer van het Verenigd Koninkrijk, Olly Alexander, op om zich terug te trekken. Ze schreven bijvoorbeeld: ‘There can be no party with a state committing apartheid and genocide.’

Reactie Olly
Olly Alexander reageerde, los van de gezamenlijke verklaring, ook nog apart op deze oproep met onder meer deze woorden: ‘De acties die worden ondernomen om een onmiddellijk en permanent staakt-het-vuren in Gaza te eisen en de terugkeer van alle gijzelaars en de veiligheid van alle burgers in Palestina en Israël te waarborgen, ondersteun ik volledig. Ik weet dat sommige mensen ervoor zullen kiezen om het Eurovisie Songfestival van dit jaar te boycotten en ik begrijp en respecteer hun beslissing. Als deelnemer heb ik veel tijd genomen om te overwegen wat ik moest doen en welke opties er voor mij beschikbaar zijn. Op dit moment ben ik van mening dat mijzelf terugtrekken uit de wedstrijd ons niet dichter bij ons gezamenlijke doel brengt. In plaats daarvan heb ik met enkele andere deelnemers van het Eurovisie Songfestival gesproken en hebben we besloten dat door deel te nemen, we ons platform kunnen gebruiken om samen te komen en op te roepen tot vrede.’

Bambie Thug
De Ierse deelneemster, Bambie Thug, voegde een individueel statement toe aan de gezamenlijke verklaring. Daarin schrijft zij onder andere dit: ‘Ik ben me bewust van de oproep tot terugtrekken, maar nu niet gaan betekent één pro-Palestijnse stem minder tijdens het festival. Mijn hart en solidariteit zullen altijd bij de onderdrukten liggen, en ik blijf toegewijd aan de steun die ik hen wil geven en aan het gebruikmaken van mijn platform om bewustzijn te creëren en te pleiten voor verandering.’

UPDATE 9 APRIL
De European Broadcasting Union kwam met een persbericht waarin stond dat de beslissing om de Israëlische omroep mee te laten blijven doen door de EBU genomen was – en niet door de diverse deelnemende artiesten. En dat die artiesten dus niet online aangevallen zouden moeten worden. Verder werd ook gezegd dat er hard gewerkt wordt aan een maximum veiligheid en dat de waarden van het Songfestival (‘universality, inclusivity and celebrating diversity trhough music’) nog nooit zo belangrijk zijn geweest als dit jaar.

UPDATE 13 APRIL
Ruim tweehonderdvijftig acteurs, musici, kunstenaars en artiesten deden in een open brief een oproep aan de Nederlandse deelnemer Joost Klein om niet naar Malmö te gaan. Daarin betrokken ze ook delen uit zijn liedtekst. Kleins reactie was dat hij ‘de pijn voelde’, maar ook dat het ‘helaas een te groot dilemma [is] om op een kleine harlekijn als ik af te schuiven. […] Als ik een wereldleider was, zou ik allang wat gedaan hebben, hoop ik.’
De AVRO en Eurovisiecommentator Cornald Maas gaven aan dat deze oproep niet aan één enkele artiest gedaan had moeten worden, maar bijvoorbeeld aan de omroep, of aan de European Broadcasting Union.

UPDATE 8 EN 9 MEI
Na de uitzending van eerste halve finale werd duidelijk dat gastartiest Eric Saade, die een korte versie van zijn Popular uit 2011 zong, als statement om zijn pols een keffiyeh droeg, een verwijzing naar een Arabische hoofdbedekking. De EBU gaf al aan daar niet blij mee te zijn en uploadde zijn optreden niet op de website.
De Ierse artiest, Bambie Thug, werd van tevoren te kennen gegeven dat hen twee berichten in een oud Iers handschrift, die hen op hun hoofd en been had getekend en die ‘ceasefire [staakt-het-vuren]’ en ‘free Palestine’ betekenden, moest verwijderen. Dat deed hen, maar op de persconferentie na de uitzending zei Bambie Thug, op de vraag waarom hen die uitingen belangrijk vond, dat hen ‘pro-justice’ en ‘pro-peace’ was.
De organisatie heeft de uiting van een van de artiesten van Australië, Fred Leone, over het hoofd gezien. Hij droeg bodypaint op zijn blote bovenlichaam, die een watermeloen liet zien, een van de belangrijkste Palestijnse symbolen. In een social-mediapost schreef Leone een dag na de uitzending: ‘That’s a watermelon on my chest. From the river to the sea! 200 million people watched and celebrated while innocent children, mothers and fathers die by the thousands in a GENOCIDE. I’m down with Jewish people. Israel is not Judaism. Israel does not represent Jewish people. I am not down with f*cking GENOCIDE. […]’

UPDATE 10 MEI (voor de tweede halve finale)
Voorafgaand aan de tweede halve finale, en reagerend op het feit dat er tijdens generale repetities wat boe-geroep was tijdens het optreden van de Israëlische zangeres, schreef minister-president Benjamin Netanyahu op social media een bericht aan Eden Golan, de Hebreeuwse zangeres:
‘Eden, Ik wil je succes wensen. En weet je wat? Je bent al geslaagd – want niet alleen zing je tijdens Eurovisie op een trotse en heel indrukwekkende manier, maar je doorstaat ook heel succesvol een lelijke golf van antisemitisme –  en je komt ertegen in het geweer en vertegenwoordigt de staat Israël met grote eer. Wat een zegen. En weet dat wanneer mensen “boe” naar je roepen, wij “hoera” schreeuwen.’

UPDATE 10 MEI (na de tweede halve finale)
De tweede halve finale, die waarin Israël optrad, heeft inmiddels plaatsgevonden. Vooraf trok door de straten van Malmö een proteststoet van rond de 5000 personen (bericht van het Franse persbureau AFP en o.a. The Guardian), waaronder ook Greta Thunberg. Ook rond de Malmö Arena, waar het festival gehouden wordt, was een kleine demonstratie, waar onder andere het woord ‘hypocrisy’ veelvuldig gescandeerd werd.
Er was overigens in de stad ook een kleine pro-Israël-demonstratie.

In de hal
Voor aanvang van elk van de Eurovisie-avonden leest iemand van de EBU een weinig geïnspireerde tekst op van haar klembord, waarin ze aangeeft dat de core values van Eurovisie liefde en respect zijn, en waarin – in verhulde termen – wordt opgeroepen tot het achterwege laten van negatieve uitlatingen. Vanavond las de dame het voor de tweede keer (en even ongeïnspireerd) op.
In de zaal waren er – gedurende het programma – beperkte protesten. Vrijwel niemand verliet de hal tijdens het optreden van Israël, en maar een enkele Palestijnse vlag werd in beslag genomen. Er was boe-geroep, maar dat was op televisie niet hoorbaar. Daartegenover stonden de zeer luide toejuichingen, die dus Israël en zangeres Eden Golan juist ten steun waren.

Boodschap
Voor de start van de tv-uitzending toonden in Vlaanderen de vakbonden een aantal seconden lang een  steunboodschap voor het Palestijnse volk: ‘Wij veroordelen de schendingen van demensenrechten door de staat Israël. Bovendien vernietigt de staat Israël de persvrijheid.’

Persconferentie
Deze tweede halve finale bracht geen statements van artiesten tijdens het optreden, op het woord ‘PEACE’ na, dat op de arm van de Belgische zanger Mustii te lezen stond.
Israël kwalificeerde zich, en na afloop was er de gezamenlijke persconferentie van alle tien landen die naar de finale mogen. Daar sprak de Letse deelnemer Dons de volgende woorden uit: ‘Letland is het enige land ter wereld dat de vorm heeft van een vlinder. Een vlinder staat voor hoop, en voor vrijheid. Om een vlinder te kunnen zijn, moet je vliegen. En je moet vrij zijn. En elk land ter wereld verdient het om vrij te zijn.’

Verdere vragen
Op de vraag aan Joost Klein, de Nederlandse artiest, of zijn liedje ‘ons allemaal door middel van muziek zou kunnen verenigen’, antwoordde hij: ‘Ik denk dat dat een goede vraag voor de EBU is.’
Toen daarna de Israëlische zangeres haar vragen kreeg, drapeerde Joost de Nederlandse vlag over zijn hoofd.
De tweede vraag aan Eden Golan was: ‘Heb je weleens gedacht: door hier te zijn breng ik mogelijk andere deelnemers en het publiek in gevaar?’ De presentator greep in en zei: ‘Die vraag hoef je niet te beantwoorden, als je dat niet wilt.’ Op dat moment zei Joost Klein: ‘Waarom niet?’, maar Eden Golan nam de microfoon en zei: ‘Ik denk dat we hier allemaal met maar één reden zijn. De EBU neemt alle veiligheidsmaatregelen om het hier een veilige en verenigde plek voor iedereen te laten zijn. Dus ik denk dat het voor iedereen veilig is.’

Publieke steun
Naast kritiek krijgt Israël juist ook veel steun. De Italiaanse omroep RAI lekte per ongeluk de percentages van de publieksstemmen tijdens de tweede halve finale. Als die getallen kloppen, en daar wordt vooralsnog niet aan getwijfeld, dan lag Israël in elk geval in Italië met ruim 39% van de stemmen ver voor op de nummer twee, Nederland, met iets minder dan 7%.
Mede als gevolg van dit ‘lek’ steeg Israël bij de bookmakers razendsnel naar de tweede plek.