Al weken keken de bookmakers vooral naar andere landen. Gewichtloos en geruisloos bewoog ondertussen een zangeres vanaf de andere kant van de planeet onze kant op. Bijna letterlijk kwam Kate Miller-Heidke het podium op gezweefd. De act rond haar Zero gravity heeft alle ingrediënten in zich van een moderne Eurovisiewinnaar. Welke ingrediënten zijn dat? En wie zijn haar voorgegaan?

1. Spektakel? Suggestie!

Het is het bekende stereotype beeld van ‘de’ songfestivalact: een blik dansers opentrekken, wat spectaculaire attributen op het podium, een grote jurk of een gek pak, en vuurwerk vuurwerk vuurwerk. En ja, die acts zijn er ook nog. Kijk dit jaar maar naar Spanje (enorme pop), Denemarken (enorme stoel) en IJsland (een enorme… ja wat is het eigenlijk?). Maar het is ook 2019, en voor spektakel is een compleet circus op het podium niet meer per se nodig. We leven in het tijdperk van animatie, virtual reality en dus, vooral: suggestie. Steeds meer acts kiezen voor subtiele of minder subtiele varianten hierop: denk dit jaar aan Victor Crone die voor Estland door een onweersstorm loopt, of de eerste seconden van Roi, als op het gezicht van de Franse Bilal andere gezichten worden geprojecteerd.

Misschien wel de eerste die op die manier visuele suggestie gebruikte, was Farid Mammadov, die met Hold me voor Azerbeidzjan in 2013 net achter winnares Emelie de Forrest eindigde. Farid zit op een glazen kolom, waarin een danser ondersteboven zijn bewegingen spiegelt. Ook hier, net als bij Australië, het tarten van de zwaartekracht: hoe kan dit? Alleen dat beeld is voldoende, omdat het aansluit bij de inhoud van het lied. De danseres die er later bij komt, en de rondvliegende snippers in de glazen kolom zijn niet zinloos extra spektakel, maar sluiten aan bij het concept.

2. Niet zomaar een gimmick

Dat heeft het team rond Kate Miller-Heidke goed begrepen. De act waarmee ze in februari de Australische nationale voorronde won, is in de maanden daarna geperfectioneerd tot een ultieme combinatie van song, stage-act en visualisatie. Ja, natuurlijk is er nog ‘circus’: Kate en haar twee danseressen zweven heen en weer aan flexibele palen, meters boven het podium. Maar het is niet ‘zomaar’, het maakt deel uit van een concept – waarover zo meteen meer.

Niet lang na Farid Mammadov deden animaties hun intrede bij de podiumacts. Waarschijnlijk het eerste beeld in het collectieve Eurovisiegeheugen: het winnende Heroes van Måns Zelmerlöw. Het lied was al goed van zichzelf, maar werd opgetild door de live act, waarin mens en animatie interactie met elkaar aan lijken te gaan. Het was niet zomaar een gimmick, een geinig extraatje. De animaties, het lied en de zanger vertelden samen het verhaal.

Hetzelfde geldt voor Australië dit jaar. Een groot deel van de live-act zweven Kate en haar danseressen boven de aarde, het donkere heelal weer boven hen. Vanuit de zaal is die geanimeerde planeet niet te zien; die wordt over het tv-beeld heen gelegd.

En dat alles is niet alleen maar bedacht om op te vallen, zonder raakvlakken met de inhoud. Ook de tekst ademt in elke regel zwaartekracht: I’ve been aching / Feeling low / You’re so heavy / I have got to let you go. En daarin is die erbij geplakte kromming van de aarde noodzakelijk; pas met dat beeld erbij is het Zero gravity-concept echt ‘af’.

3. Een videoclip… maar nooit helemaal

Projectie op het podium biedt de mogelijkheid om op een krachtige manier een verhaal neer te zetten. In recente Songfestival-edities zie je steeds meer acts die daar haast ‘kunst’ van maken. In hetzelfde jaar als Måns Zelmerlöw brengt de Belgische inzending, Rythm inside van Loïc Nottet, een soort kunstzinnige, levende videoclip.

Nottet gebruikte daarbij nog wel het hele podium. Benjamin Ingrosso ging voor Zweden in 2018 een stap verder. Het Eurovisiepodium werd teruggebracht tot een grote zwarte doos. In het midden van die doos een concentratie aan ledlampen. Ergens ver weg zoomden twee, drie camera’s frontaal in op dat beeld, waar Benjamin een strakke choreografie uitvoerde. Zweden creëerde een live videoclip, en wat wij in de zaal zagen, was de making of. Er was geen contact met het publiek  – of nou ja, alleen in de paar seconden na het einde van het liedje, zo schreef Edward. Het podium, in die zaal, was slechts een middel voor een ander doel. Het concept kwam maar voor één persoon tot leven: de tv-kijker.

Wat die tv-kijker dit jaar bij Australië niet ziet: wanneer Kate en haar danseressen worden binnengereden (ze hangen al aan hun palen), maakt ze uitgebreid contact met het publiek. Ze zwaait, deelt kushandjes uit. Bovendien is voor ons in de zaal, ondanks dat we de planeetbeelden niet zien, de act nog altijd prachtig. Vanaf de eerste seconde draagt het publiek haar daarom op handen. De tv-kijker moet dat haast wel merken. Zo worden beiden bediend. Het Tsjechische Lake Malawi doet dit jaar min of meer hetzelfde: op tv zie je een prachtige sequentie van door elkaar versneden videobeelden, maar ook met het publiek wordt veel contact gezocht.

4. De truc uitleggen

Het grootste deel van de drie Australische minuten vraag je je als tv-kijker af: hoe kan dit? Het productieteam had ervoor kunnen kiezen om die illusie in stand te houden – een kwestie van de juiste beelden kiezen en strategische gedeelten van het podium blijven afdekken. Maar kijk eens goed vanaf 02:00, exact op tweederde van het lied. Kate bouwt vocaal op naar de apotheose, en juist op dat moment komen voor het eerst de flexibele palen in beeld waar de vrouwen aan hangen. Een bewuste stijlbreuk, dat kan haast niet anders, om de kijker te laten zien: zo zit het in elkaar.

De goochelaar legt zijn truc uit. De suggestie is kolossaal en bombastisch, maar het blijft een suggestie, het optreden komt uiteindelijk terug in het hier en nu. Ook die openheid maakt Zero gravity tot zo’n typische sterke Eurovisie-act – het zegt: blijf niet buiten staan en oooh’s en aaah’s roepen, maar kom binnen, kom binnen.

5. De wat-is-onder-wat-is-boven-ervaring

Tot slot. Eén voorbeeld van mindblowing podiumacts hebben we nog niet gehad, en dat is Sergej Lazarev. Hij – en vooral natuurlijk zijn productieteam – is misschien wel de ongekroonde Eurovisie-kampioen van het mixen van werkelijkheden op het podium. In 2016 maakte de Russische zanger, die dit jaar terugkeert op Eurovisie, grote indruk met de staging van You are the only one. De manier waarop zijn choreografie de dialoog aanging met de geprojecteerde beelden was – we hebben er geen andere woorden voor – verbluffend. Met name wanneer Sergej een serie blokken beklimt waarvan we net nog dachten dat ze alleen maar geprojecteerd waren, denk je als kijker: naar welke realiteit zit ik te kijken?

En dat is het laatste ingrediënt dat ook de Australische act van 2019 bevat. Na dat kijkje in de keuken van de goochelaar, die opbouw naar de climax, belanden we in een interstellaire centrifuge. We verlaten de dampkring, de aarde wordt kleiner, en in steeds snellere vaart worden Kate en de danseressen heen en weer gezwiept door de ruimte. Het publiek in de zaal ziet nog hoe dit technisch in elkaar zit, maar thuis achter je tv verlies je door het spel met close-ups de grip op de ruimte. Tot je het gevoel krijgt in een achtbaan te zitten, en even, heel even, heeft de zwaartekracht zijn grip op je verloren.