De rol van de Russische vrouw is de afgelopen jaren veranderd. En niet zo’n beetje ook. Dat is de boodschap die zangeres Manizha de Eurovisiekijker straks hoopt mee te geven. Want, stelt Manizha, Russische vrouwen komen van ver. Héél ver zelfs. Zij hebben het eenvoudige leven in stinkende, sjofele boerenhutten achter zich gelaten en verruild voor een plek in de ruimte.
Seksisme
En met die laatste opmerking doelt Manizha op Valentina Teresjkova. Nadat Valentina een poosje in een bandenfabriek had gewerkt en bij de lokale vliegclub parachutespingen had geleerd, vloog zij op 16 juni 1963 als eerste vrouw door het heelal. Hoewel de maatschappelijke positie van de Russische vrouw de afgelopen decennia sterk is verbeterd, zijn er wat Manizha betreft nog genoeg dingen die écht anders moeten. Zo krijgen (Russische) vrouwen om de haverklap nare opmerkingen naar hun hoofd geslingerd. Je bent nu dertig – waarom heb je eigenlijk nog geen kinderen? Je ziet er goed uit, maar mag best nog een beetje afvallen. Hm… dat rokje… dat is wel erg kort hè? Een paar voorbeelden van seksistische uitspraken die Manizha in couplet twee van haar lied verwerkt heeft.
Geweld
In Russkaya zhenshchina (Russian woman) beschrijft Manizha dus niet alleen de onstuitbare opmars van de Russische vrouw, maar rekent ze ook af met onbewuste – maar vooral bewuste – vooroordelen die er over vrouwen (waar ook ter wereld) bestaan. En dat onderwerp – die houding ten opzichte van de vrouw – is iets wat Manizha al langer bezighoudt. Zo bracht ze in 2019 Mama uit. Met zinnetjes als: ‘Vergeet niet wie je bent, light your fire. Je moeder heeft je niet grootgebracht om stil te zijn.’ Het nummer kwam uit ter promotie van een app met tips voor vrouwen die te maken hebben met huiselijk geweld. Daarover zei Manizha in een interview het volgende: ‘Als we het over huiselijk geweld hebben, hebben we het niet over feminisme, maar over menselijkheid.’ Voor het maken van de clip vroeg Manizha bewust om een mannelijke regisseur, in de hoop vooral mannen te kunnen aanspreken.
Vlucht
Opvallend is dat in zowel Mama als Russkaya zhenshchina (Russian woman) het Russische woord voor ‘boot’ te horen is, en dat er gerept wordt over het maken een reis. Niet enkel een innerlijke reis, maar ook een fysieke. En óók dat is niet voor het eerst. Zo bracht ze bijvoorbeeld dit lied uit. Als je de titel naar het Nederlands vertaalt, krijg je Stad van de zon. Manizha zingt over miljoenen mensen die noodgedwongen hun huis moesten verlaten vanwege oorlog, vervolging en bedreiging. Wat neem je mee als je nooit meer naar huis terugkeert? Wat is je het meest dierbaar? Tegen het einde van het lied zegt ze: ‘Wat hun toekomstige herinneringen zullen zijn, hangt niet alleen van hen af, maar ook van ons…’
Tadzjikistan
Het is een verhaal recht uit het leven gegrepen, uit Manizha’s eigen leven welteverstaan. In het kort: Manizha wordt op 8 juli 1991 in Doesjanbe geboren – een stad die gebouwd is op de plek waar het Rode Leger ooit eens een heel dorp wegvaagde. Het dorp heette Doesjanbe-bozor, wat in het Perzisch maandagmarkt betekent. Het nieuwe Doesjanbe groeide, groeide en groeide en groeide uiteindelijk uit tot de hoofdstad van Tadzjikistan. Internationale bekendheid verwierf de stad als strijdtoneel van de Tadzjiekse Burgeroorlog, die van 1992 tot 1997 duurde. Een oorlog waarvan het aantal doden op dertig- tot zestigduizend wordt geschat. Een oorlog die er onder andere voor zorgde dat peuter Manizha, samen met haar familie, in Moskou terecht kwam. Een geschiedenis die subtiel in haar Eurovisielied geweven lijkt te zijn. ‘Hoe steek je een veld over als het brandt?’ En verderop: ‘In het holst van de nacht wachten we op een schip.’ En weer wat verderop: ‘Sta op, laten we gaan!’
Bloemen
Echt, er valt zó ongelooflijk veel over Manizha te schrijven. Zo vond haar vader het maar niets dat zij, als moslima, zangeres wilde worden. Terwijl haar overgrootmoeder één van de eerste vrouwen in Tadzjikistan was die haar sluier afwierp en voor zichzelf koos. Als eerbetoon aan haar overgrootmoeder veranderde Manizha haar achternaam van Khamrayeva in Sangin. Het is slechts een kleine greep uit de vele keuzes die haar maatschappelijke betrokkenheid illustreren. Colleen Wood, promovenda aan de Columbia University, zette er nóg veel meer op een rijtje. Lees daarvoor dit geweldige artikel.
Vuist
Goed, volgens mij is het wel duidelijk dat Rusland dit jaar niet zomaar een zangeres stuurt. Nee, Rusland stuurt een vrouw met een missie. Een vrouw die haar lied op Internationale Vrouwendag (2020) schreef, en op diezelfde dag, precies een jaar later, óók voor het eerst zong. Tijdens een nationale finale die niemand verwacht had. Er was – los van een vage promo – geen aankondiging, niemand kende de kandidaten en pas op de avond zelf werd bekend dat Little Big, de brute rave-formatie die vorig jaar nog namens Rusland mocht, niet terug zou keren. In plaats daarvan drie anderen, waaronder Manizha, een zelfbewuste vrouw met een gebalde vuist.