Er is iets gaande in de muziekindustrie in Rusland. Nu de oorlog in Oekraïne voortduurt beginnen ook popartiesten uit Rusland zich te mengen in het conflict. Rapper Morgenshtern bracht op zondag 13 maart een protestsong uit. Hij laat hierin een voicemail horen van de moeder van zijn Oekraïense producer, waarin ze vertelt hoe ze overleeft in een stad die door luchtaanvallen wordt geterroriseerd. Diezelfde dag kwam ook Manizha, vorig jaar nog deelnemer aan het Songfestival in Rotterdam, met een nieuwe single: Soldier.

Falen
Ze schreef het al toen ze negentien was, toen over de oorlog in haar thuisland Tadzjikistan, en toen nog vanuit de – in haar ogen – naïeve vraag: ‘Wat moeten mensen doen om niet meer met elkaar te willen vechten?’ Nu ze dertig is ziet ze dat het vechten nog steeds niet is gestopt, en dat komt volgens haar omdat mensen elkaar niet voor mens aanzien.

Moeders hart
In de videoclip zien we een danseres aan een keukentafel zitten. Zij verbeeldt de stem van Manizha. Alles om haar heen is kil en grijs. Een soldaat gaat tegenover haar zitten, en zij probeert hem te overtuigen om de wapens neer te leggen.
‘Soldaat, soldaat, wat ga jij doen als je oorlog ouder wordt dan je moeders hart?’ vraagt ze. Want ook zijn moeder kan slachtoffer worden van de oorlog waaraan hijzelf medeplichtig is. De soldaat kijkt langs haar heen, armen over elkaar, blik op oneindig.
‘Soldaat, soldaat, wat ga jij doen als er na de oorlog niemand meer is om naar terug te keren?’ De danseres reikt haar hand voorzichtig naar de soldaat, maar hij trekt zijn armen een duimlengte terug.

Oceaan
Dan komt de aanklacht.
‘Je bent een broer, een zoon, een vader, maar niemands speelgoed.’
Geen reactie.
‘Kon onze pijn maar verdrinken in de oceaan,
konden onze tranen maar vallen in het water,
maar dat zal onze geliefden niet terugbrengen.’
De vrouw wordt wanhopig en gaat op de tafel staan: ‘Stop onze oorlog! Stop onze oorlog!’
De soldaat geeft geen krimp.

Broedermoord
Een groep mensen met speren sluipt naar hen toe, niet alleen naar de soldaat, maar ook naar de danseres. En ook naar Manizha. De oorlog bedreigt Manizha’s leven.

Op Instagram plaatste Manizha na de Russische inval dat haar toekomstige man Oekraïens is, dat haar schoondochter Oekraïens is, dat haar goede vrienden Oekraïens zijn. ‘Je weet niet waar je heen moet’, schreef ze. ‘Ik zit op de hoek van het bed en ik huil. Ik huil omdat het niet mijn keuze is. […] Rusland en Oekraïne zijn familieleden. Dit is broedermoord.’

In tweeën
De danseres kijkt angstig naar de tientallen speerpunten die haar omsingelen. Deze speren – zo bekruipt mij als toeschouwer het gevoel – zijn niet meer van de Oekraïners die hun land verdedigen, maar van het Kremlin. Zij willen haar monddood maken.
Maar dan schiet de soldaat haar te hulp. Hij pakt één van de speren beet en breekt hem in tweeën.

Overeind
We zien een wending. De belagers zijn vertrokken, alle speren liggen op de grond, en de vrouw en de soldaat trekken elkaar overeind. Het is alsof het volk zoals Manizha het voor zich ziet, zegt: Onze soldaten vertegenwoordigen nu ons. En wij halen onze soldaten terug naar Rusland.

Soldaat
Manizha benadrukt een boodschap die de afgelopen maand de kop is ingedrukt:
‘Het is niet onze oorlog.’
Ze verblijft in Moskou en is mogelijk in gevaar. Misschien hangt haar wel een celstraf boven het hoofd, net als de redactiemedewerker van het Russische staatsjournaal die in beeld stapte met een spandoek en nu vervolgd kan worden voor het ‘verspreiden van nepnieuws’.

Toch maakt Manizha er gebruik van dat ze met haar muziek een miljoenenpubliek bereikt. Ze schrijft: ‘Ik zal een soldaat zijn van mijn eigen muziek. Ik dien de mensheid. Ik wil niet bang zijn.’
Maar het niet bang zijn wordt wel steeds enger. ‘Op het Songfestival zong ik dat elke Russische vrouw sterk genoeg is om de muur te breken’, zegt ze. ‘Nu moeten we nadenken over hoe we die steeds hogere muur kunnen omzeilen.’

UPDATE 3 april: Het is voor Russische artiesten inmiddels verboden om hun muziek op de grote platforms te publiceren. De videoclip van Soldier staat wel nog altijd op YouTube en heeft meer dan honderdduizend views.