Haar muzikale carrière is nog maar nauwelijks van de grond, maar de Portugese zangeres iolanda lijkt al een raket omhoog te hebben gevonden: het Eurovisie Songfestival. In Malmö vertegenwoordigt zij haar land Portugal met het nummer Grito (‘Schreeuw’), een poging om poëzie en muziek te geven aan de worsteling met mentale problemen. Wie is iolanda (met een i, zonder hoofdletters!), wat zingt ze, en wat wil ze overbrengen op het podium in Malmö? 

Schreeuw
Het is geen vereiste in de Portugese voorronde, maar toch zijn de inzendingen van Portugal op het Eurovisie Songfestival bijna altijd in de eigen taal gezongen. Recent (2021 en 2022) stuurde het land voor het eerst Engelstalige nummers, maar iolanda zet met Grito de Portugeestalige traditie voort. Die titel komt verder niet in de tekst voor, maar dat het lied een ‘schreeuw’ is, wordt wel heel duidelijk. Een schreeuw om begrip, om geduld, om ruimte en tijd: ‘Ik zit in een vrije val,’ zingt iolanda onder meer. ‘En ik geef me er beetje bij beetje aan over. Ik wil loslaten wat pijn doet, ik wil mezelf bewijzen dat ik kan zijn wie ik wil zijn. Ik ben een vlam, en ondanks alles brand ik nog steeds, ik brand nog steeds.’ 

Verdwaald
Grito was niet voor het Songfestival geschreven, vertelt iolanda in interviews. Anderhalf jaar geleden lag het liedje er al, het was de bedoeling dat het ‘gewoon’ op haar album zou komen, maar toen kwam Eurovisie om de hoek kijken. ‘Toen ik wist dat ik aan de Portugese voorronde mee zou doen, wist ik ook dat dit het nummer moest worden. Hier komt alles in samen wat ik tot nu toe heb gedaan, dit is alles wat ik muzikaal wil zijn: sterke Portugese invloeden, gecombineerd met elektronische sounds. En de tekst betekent veel voor me: ik schreef het toen ik me ‘verdwaald’ voelde tussen de mensen die ik liefhad. Ik had zo veel offers gebracht voor mijn muziek, was alleen nog maar bezig met hoe ik een carrière kon starten, dat ik vergat wie ik zelf was. Ik denk dat dat iets is waar meer jonge mensen zich in herkennen.’

The voice
Toen iolanda veertien was, begon ze al met het schrijven van liedjes. Op haar zeventiende vertrok ze naar Lissabon om daar haar geluk als muzikant te beproeven. Ze trad op in bars en clubs en schreef zich in voor talentenjachten. Een sprookje was het allemaal zeker niet: een 19-jarige iolanda mocht in de studio van The Voice of Portugal zingen, kreeg geen enkele van de jurystoelen omgedraaid, en verliet in tranen het podium. Nu vertelt ze daarover: ‘Ik heb geen idee waarom, maar om de een of andere reden had ik mijzelf ervan overtuigd dat dit mijn allerlaatste kans was om door te breken. Ja, dan voel je je natuurlijk gewurgd door je eigen verwachtingen.’ Geen fijne herinnering, maar toch had de zangeres het niet anders gewild. ‘Juist dit soort ervaringen leerden me dichter bij mezelf te blijven, en me telkens af te vragen wat ik écht wil. “Nee” horen is niet leuk, maar soms wel nodig.’

Na een studie songwriting in Londen keerde iolanda als completere artiest terug naar Portugal. En met succes: meteen haar eerste deelname aan de nationale voorronde Festival da Canção leverde haar de winst op, en dus een plek op het Eurovisiepodium. 

Een beetje Beyoncé
Voor dat podium is Grito geen gemakkelijk liedje, zelfs niet voor wie Portugees kan verstaan. Mede daarom ook wist iolanda meteen dat ze dansers bij haar op het podium wilde, zodat ze de boodschap van het lied ook visueel kon maken. Die dansers zijn niet voor niets allemaal volledig in wit gehuld, tot hun gezichten aan toe. De bedoeling was om alle associatie met menselijkheid bij hun weg te halen; zij representeren geen mensen, maar de angsten, emoties en trauma’s in het hoofd van de zangeres. ‘Ze zijn de verschillende versies van mij, zoals die binnen in mij leven. Onze performance laat de worsteling zien die je kan ervaren bij het proberen los te laten wat op je drukt en aan je trekt. Oh, en trouwens, ik wilde ook gewoon iets cools doen met choreografie, iets ‘Beyoncé’-achtigs. Natuurlijk kan ik niet zo fantastisch dansen als zij, maar wanneer ik daar op het podium sta, wil ik me gewoon eventjes Beyoncé voelen, en niemand neemt me dat af!’

copyrights foto: Alma Bengtsson/EBU