Gustaph zingt voor België: een man van tweeënveertig, met ietwat blozende wangen, in een extravagant pak van ontwerper Walter Van Beirendonck. Toen hij de Vlaamse voorronde won, vroeg hij minutenlang aan iedereen om zich heen: ‘Is dit echt? Heb ik echt gewonnen?’ Maar hij zingt zijn nummer, Because of you, bloedzuiver, en geholpen door zijn achtergrondzangeressen en de visuals knalt Gustaph de woonkamers in. En alles samen vertelt de Belgische bijdrage aan het Eurovisie Songfestival van 2023 een trots verhaal. Dit is dat verhaal.

Liefde (1)
Als de wereld mij gek maakt
hou ik vol
en het komt allemaal door jou.

Dit is – in vertaling – de eerste zin van Because of you, en hij bevat in wezen al de boodschap van het hele nummer. Die boodschap is er een van veerkracht bij tegenslag en van liefde. Liefde waarvoor? Om te beginnen voor de housemuziek, want Because of you is te categoriseren als classic house uit de jaren tachtig: een four-on-the-floor beat, een elektronische riff, een diepe baslijn, een soulvolle zangpartij. En de liefde voor de muziek uit die tijd voert ver terug.

MTV
Als klein jongetje kijkt Stef Caers (Gustaphs echte naam) vaak naar de zender MTV, en hij raakt geïnspireerd om net zo te performen als die mensen op de televisie. Zijn ouders helpen hem met zijn droom – ze stimuleren hem om naar een muziekacademie te gaan. Vlak na zijn afstuderen – hij is achttien – krijgt hij een platencontract, en in 2000 is er, onder zijn artiestennaam Steffen, een eerste hit: Gonna lose you. Maar Steffen wordt niet onverdeeld gelukkig van het succes.

Industrie
Hij is al op zijn veertiende voor vrienden en familie als homoseksueel uit de kast gekomen, maar de muziekindustrie vraagt hem zijn geaardheid ‘mysterieus’ te houden. ‘Ik kwam in een heel commercieel segment van muziek terecht,’ zegt hij. ‘Het idee heerste dat je wel hits kon scoren maar daarbij niet helemaal jezelf kon zijn.’ Hij brengt nog wel de single Sweetest thing uit, maar stopt dan als Steffen.

Liefde (2)
Hij richt zich op het schrijven van liedjes, wordt backingvocalist, betreedt de house scene en komt in 2012 bij Hercules and Love Affair terecht. Deze electro-disco-groep, met DJ Andy Butler als spil, put uit een poule aan zangers en zangeressen, vaak queer. Langzaam maar zeker, gedurende de zes jaar die hij bij de groep doorbrengt, komt Gustaph – de ‘out & proud’ queer artiest – bovendrijven.

Nu hou ik veel meer van mezelf dan ik gisteren deed,
want het leven is kort en we zijn het echt gaan vieren.

En gedurende dat hele proces raakt Gustaph verbonden met een subcultuur: de ballroomcultuur.

Liefde (3)
De ballroomcultuur ontstond in de jaren zeventig in de Afro-Amerikaanse en Latino gay en transgender scene, met name in New York en omliggende steden. Mensen die vanwege hun gender en geaardheid niet mee konden in de maatschappij en vaak verstoten werden uit hun conservatieve families, verenigden zich in ‘houses’.

Weet je nog dat ze ons probeerden te breken?
Nou, moet je ons nu eens zien

Hier komt het begrip ‘gekozen familie’ vandaan, want deze ‘houses’ waren families van gekozen broers en zussen (gay en trans, zwart en Latino door elkaar), met aan het hoofd een ‘mother’ of een ‘father’, die vaak zelf ook ooit als broer of zus in een andere house begonnen was.

Noodzaak
Ze moesten zich wel verenigen. Want in de buitenwereld werden ze beschimpt en leefden ze in armoede. Zonder house zouden ze dakloos zijn. Sommigen van hen kregen AIDS, sommigen verdienden de kost als sekswerker, en met het schijntje dat ze verdienden, kochten of soms stalen ze de kleding om tijdens de ballrooms (waarin de families bij elkaar kwamen om de glorie en de faam van hun eigen house te verdedigen) te verschijnen.

Vogue
Niet alleen worden de deelnemers op kleding (vaak in drag) beoordeeld, maar ook op dansmoves. De meest toonaangevende dansstijl in de ballroomcultuur is ‘voguing’, waarbij performers kort bevriezen in betoverende poses, alsof ze schitteren in een fotoshoot voor het tijdschrift Vogue. Houses die vaak trofeeën winnen, worden aangeduid als ‘legendary’. Houses die al meer dan twintig jaar bestaan, zijn ‘iconic’. Allemaal termen die tot op de dag van vandaag in de queer scene gebruikt worden, en ook op veel Eurovisieblogs. En nu brengt Gustaph de ballroom naar Eurovisie.

Liefde (4)
Toen kwam jij in mijn leven
en je veranderde voorgoed mijn wereld.

Al twee keer eerder stond hij op het Eurovisiepodium als achtergrondzanger: voor Sennek in 2018, en voor Hooverphonic in 2021, beide keren buiten beeld. Maar nu wilde hij zelf op de voorgrond en dus deed hij mee aan de Vlaamse voorronde. ‘Ik wilde een plek opeisen voor queer cultuur, zowel voor mezelf als voor anderen. Ik was erg gefocust op mijn eigen doelstellingen. Daardoor was ik niet echt bezig met de concurrentie.’ En hij eindigt met een verschil van één punt voor het duo The Starlings, met daarin oud-Eurovisiedeelnemer Tom Dice, dat vooraf door iedereen als winnaar wordt gezien.

Geheim wapen
Op social media ontdekt Gustaph dat het vooral de verwijzing naar de ballroomcultuur is die mensen aantrekt in zijn performance. ‘Dat is ons geheime wapen en daar hebben we de focus op gelegd.’ Daarom staat PussCee West, een ballroomdanser rechtstreeks uit de scene in New York, voguend bij hem op het podium. Maar PussCee is niet de enige.

Liefde (5)
Sandrine, Monique en Chantal, de achtergrondzangeressen, zijn Gustaphs beste vrienden, hij werkt al meer dan twintig jaar met hen samen. Af en toe zingt hij backing vocals met hen, af en toe voor hen – het project bepaalt wie lead en wie backing doet. ‘Het lied gaat over hen. Het gaat over mijn dankbaarheid voor de mensen die ik om me heen heb.’ Zoals ook Jaouad, die de tekst voor het nummer schreef, zoals ontwerper Walter en, o!, Gustaphs man Roen. Die man is verantwoordelijk voor de act en de visuals. Gustaph wordt dus in de performance omringd door zijn ‘chosen family’. Door het eigen house dat hij stichtte. House of Gustaph.

And it’s all because of you.

Foto: Roen Lommelen / Eurovision.tv