De Letse indie rockband Sudden Lights brengt op het Eurovisie Songfestival 2023 een wiegelied: Aijā. Een lied om bij in slaap te vallen dus? Dat is het zeker niet, en dit is waarom. Een note vooraf: ze begonnen het te schrijven nadat Rusland Oekraïne binnenviel.

Drumbeat
Een elektrische drumbeat trapt de stilte in, daarmee begint het lied. Hard klinkt het, en een tikkeltje experimenteel. Bovenop deze kale beat begint zanger Andrejs Reinis Zitmanis te zingen (over wat hij precies zingt straks meer, de muziek is al interessant genoeg). Zodra hij zijn eerste zin gezongen heeft, vraag je je af: huh? Welke maatsoort is dit?

5/4 en 6/4
Het lied wisselt twee maatsoorten af: 5/4 in de coupletten en 6/4 in de refreinen. 5/4 is een gekke maatsoort. Het betekent dat er vijf kwartnoten in één maat passen, waar dat normaal drie (bij een wals) of vier (bij de meeste popmuziek) zou zijn. Voor je gevoel wordt er steeds één tel te veel gespeeld, het is instabiel, asymmetrisch en haperend – ‘glitching’ zoals ze zelf zeggen. En dat zorgt voor spanning. Een bedoelde spanning, ‘De woorden in de coupletten staan voor het duister,’ zeggen de bandleden. Kijk maar:

Couplet (5/4)
Jij zei wat woorden, ik hoorde je niet in slaap vallen.
De mensen op de tv begonnen harder te praten.
Ik hoorde ze schreeuwen, het was te donker om te zien.

Dit is het eerste couplet. Het beeld dat hier wordt geschetst is duister: een kamer in het donker met een televisie, en net nadat de jij-persoon in slaap valt, beginnen de mensen op de beeldbuis te schreeuwen. Is dit het begin van een oorlog, zoals die op tv voor ons verschijnt? Is dit overgang van rust naar paniek op straat, door een verslaggever vastgelegd? Of een discussie in een praatprogramma die zó verhit wordt, dat de camera gedesoriënteerd raakt en uiteindelijk maar uitgezet wordt, of met de lens naar beneden op de grond valt? It was too dark to see. Een schreeuw – wat?? Waarvandaan? Misschien komen de oorlogsgeluiden wel van buiten en is het de ik-persoon zelf die te tv harder zet. Waarom zou hij dat doen? Het antwoord daarop vinden we in het refrein.

Refrein (6/4)
Niet huilen,
ik zal proberen de juiste dingen op de juiste momenten te zeggen
en slaapliedjes te zingen,
alsjeblieft, word niet wakker, word niet wakker.

‘Het refrein,’ zegt Andrejs, ‘gaat over het verzachten van de pijn, en er zit een belofte in.’ Het is positiever. De ik-persoon zoekt naar een oplossing, of tenminste een manier om met de oorlog om te gaan, en dat is: de jij-persoon in slaap houden, ofwel beschermen tegen de realiteit. De jij-persoon, die naast hem op de bank in slaap gesukkeld is, mag niks horen en niks zien.

De maatsoort hier is 6/4: ‘Stabiel, kalmerend en vertrouwd,’ leggen de bandleden zelf uit. Het is het perspectief van de jij-persoon, want jij denkt nog dat we leven in een wereld zó mooi.

La vita è bella
Een vergelijking valt te trekken met de Italiaanse film La vita è bella van Roberto Benigni, waarin een vader tijdens de Tweede Wereldoorlog samen met zijn zoontje in een concentratiekamp belandt. Hij vertelt zijn zoontje dat het kamp een spel is. Als hij huilt om zijn verdwenen moeder of klaagt van de honger, verliest hij punten. Als hij zich verstopt voor de bewakers, verdient hij punten. Degene die als eerste duizend punten verdient, krijgt een tank. Vervang de bewakers voor de Russen. Hoeveel vaders en kinderen zullen in Oekraïne nu dit spel spelen?

Statuur
We zien hoe de duistere gebeurtenissen de wereld overvallen, we zien hoe het kwaad mensenlevens ruïneert. We konden niet onverschillig blijven.’ Een duidelijke reden om voor het gigapubliek van Eurovisie (namelijk honderden miljoenen) te gaan staan en troost te bieden. En dat juist deze band dit mag doen van het Letse publiek – want ze werden gekozen in de Letse voorronde – zegt genoeg over het statuur van de band in eigen land.

Loopbaan
In 2012 werd Sudden Lights opgericht, de bandleden waren toen studenten van een muziekschool. Via hun deelname aan een talentenjacht in 2015, waar hun eerste single Tik Savādi uitkwam, en via hun debuutalbum Priekšpilsētas, zijn ze uitgegroeid tot een van de meest gestreamde muzikale acts van Letland. En ook wat betreft Eurovisie waren ze al een keer heel dichtbij: in 2018 werden ze tweede in de Letse voorronde (net achter Laura Rizzotto), met hun nummer Just fine.

Break
Terug naar het lied, en terug naar de poging van de ik-persoon om de chaos en de agressie buiten de deur te houden. Het lukt hem niet. Na het tweede refrein volgt een instrumentale break waarin de gitaren om zich heen schreeuwen en het geweld van zich af lijken te slaan. En daarna waait de storm over. En komt de stilte. Vanaf dat punt zingt Andrejs met zachte begeleiding in de moedertaal, in het Lets, zo ook de titel.

Aijā
vertaald: ‘Stil maar’

Stil maar, stil maar
toe, slaap zacht

En nog eens:
Stil maar, stil maar
toe, slaap zacht.

Zou de ‘jij’ in dit verhaal iets gemerkt hebben?



Foto: Ritvars Stankevics/Eurovision.tv