Dit jaar wordt het Eurovisie Songfestival voor de tweede keer op Oekraïense bodem gehouden. Voor veel Nederlanders spreekt de voormalige graanschuur van de Sovjet-Unie, zoals het land wel eens oneerbiedig genoemd wordt, maar weinig tot de verbeelding en daar proberen de Rotterdamse Oekraïners Vita en Kateryna verandering in te brengen. Met de piepjonge stichting Brand New Ukraine hopen zij het beeld, dat veel Nederlanders van hun vaderland hebben, een positieve impuls te geven.

‘Met stichting Brand New Ukraine willen wij de Oekraïense cultuur promoten,’ stelt Vita de Geus-Kovalenko die voor een studie International Business aan de Erasmus Universiteit naar Nederland kwam en inmiddels als marketingprofessional bij een groot IT-bedrijf werkt. ‘Vaak proberen wij dat op een leuke of luchtige manier te doen door feesten te organiseren. Maar soms hopen wij – door middel van kunst – maatschappelijke kwesties bespreekbaar te maken. Zo organiseerden wij, in aanloop naar het referendum over het associatieverdrag, de Oekraïense filmdagen die plaatsvonden in het Amsterdamse Pathé Tuschinski.’

Onder de naam Oekraïne, de weg naar de vrijheid werden drie indrukwekkende films op doek getoond. Drie films die de voor Oekraïne bittere weg naar vrijheid blootleggen. Met een van de drie – Winter on Fire – werd de opvallende mobilisatie van bijna een miljoen Oekraïners tegen het politieke regime van toenmalig president Viktor Janoekovitsj, eind 2013, in beeld gebracht. Wat begon als een vreedzame studentendemonstratie om de Europese integratie te bevorderen, groeide uit tot een gewelddadige revolutie die later zelfs naar de Krim oversloeg.

Opmerkelijk genoeg is de documentaire niet geheel vrij van Eurovisie Songfestival. Zo is zangeres Ruslana, die met Wild Dances in 2004 het Songfestival won, geregeld achter de microfoon terug te vinden. Volgens Kateryna, die in de muziekindustrie ook wel bekend is als Kate Orange, is dat niet onlogisch. ‘Ze is een activist. En ook nog eens een hele populaire. Er zijn eigenlijk maar drie Oekraïense zangeressen die zich qua muzikale status mogen meten aan Beyoncé, Christina Aguilera of Shakira. Dat zijn Jamala, Ani Lorak én Ruslana. Alle drie hebben ze deelgenomen aan het Songfestival. Hoewel Ani Lorak ook tot de allergrootsten behoort, heeft zij haar credits de afgelopen jaren wel enigszins verspeeld,’ vertelt Kateryna.

Dat heeft ermee te maken dat Lorak tijdens de Russische annexatie van de Krim toch naar Rusland reisde om verschillende awards in ontvangst te nemen. Het kwam haar duur te staan. In augustus 2014 werd een concert van Ani Lorak ruw verstoord door pro-Oekraïne-aanhangers. Het optreden moest zelfs worden gestaakt. Na afloop gaf Lorak tegenover verschillende verslaggevers te kennen dat zij een echte Oekraïense patriot is en haar vaderland erg lief heeft. Toch heeft de affaire de sterrenstatus van Lorak weinig goed gedaan. Het imago van zangeres Ruslana is echter een heel ander verhaal. Kateryna: ‘Veel Oekraïners hebben Ruslana heel erg hoog zitten. Zij wordt als een échte idealist gezien. Zij heeft na de Oranjerevolutie zelfs nog een tijdje in het Oekraïense parlement gezeten maar daar liep ze tegen de bureaucratie aan. Ze had moeite met de logge en trage procedures.’

Vita bevestigt de status van Ruslana door te stellen dat haar Songfestival-overwinning een moment is dat maar weinig Oekraïners zullen vergeten. ‘Ik was negentien, studeerde in de grote stad en ging in de weekenden terug naar mijn familie die op het platteland woonde,’ vertelt ze. ‘Hoewel Oekraïne in 2004 pas voor de tweede keer meedeed, keek iedereen naar het Songfestival. Zelfs in de allerkleinste kroegen in de allerkleinste dorpen stond de televisie aan. Op het Oekraïense platteland moeten de mensen het vaak met weinig doen. Dan is zo’n evenement al gauw iets waar je heel erg trots op bent. Zeker als je telkens twaalf punten om je oren geslingerd krijgt. De blijdschap die daaruit voortkwam, staat in mijn brein gegrift. Die was namelijk ongekend. Toch duurde het niet lang voordat het normale leven zich weer herpakte. Op het platteland dan. Op de universiteit was het een heel ander verhaal. Daar heerste nog weken – misschien zelfs wel maanden – pure euforie. Zo had bijna iedere student een oranje sjaaltje aan zijn tas geknoopt. Iedereen was ongelooflijk trots op Ruslana.’

Sindsdien zijn Vita en Kateryna trouwe volgers van het Eurovisie Songfestival. Vita: ‘Vorig jaar heb ik met een stuk of dertig vrienden naar het Songfestival gekeken. Dat was in een zaaltje in Eindhoven. De vrijdag vóór de finale was het mij gelukt een Russische vriendin over te halen om mee te gaan. En dan sta je daar opeens getuige te zijn van een tweestrijd tussen Rusland en Oekraïne. Hilarisch! De ene keer sprong ik een gat in de lucht, de andere keer schreeuwde zij het uit van geluk. Dat moet een heel gek beeld zijn geweest’ In het kijken naar het Songfestival gaat Kateryna nóg een stapje verder. ‘Ik volg zelfs de Oekraïense voorronde op de voet. Nou ja, laat ik eerlijk zijn, ik kijk de optredens via YouTube terug. De Oekraïense preselectie staat namelijk bekend om zijn ellenlange shows. Van een uurtje of zes tot middernacht. Via YouTube kan ik de reclameblokken en het geklets overslaan. Opvallend was trouwens dat het format dit jaar afweek ten opzichte van de voorgaande edities. De producers van de show hadden namelijk besloten alleen nieuwe artiesten toe te laten. Er is vooral via YouTube en Sound Cloud naar jonge kandidaten gezocht. Hierdoor kreeg de show opeens een heel ander karakter. Kregen wij voorheen altijd een voorronde met onze allergrootste sterren voorgeschoteld, waren het dit jaar vooral jonge artiesten.’

Volgens Kateryna is dat zeker niet iets negatiefs. ‘Wel vrees ik een beetje voor de jongens van O.Torvald. Zij hebben dan wel de nationale finale gewonnen maar tot nog toe hebben zij het grootste deel vanuit hun flatje gedaan. Zij zijn echte slaapkamerartiesten zonder al te veel podiumervaring. Zelfs de opnames vinden plaats in hun bedroom. In twee maanden tijd moeten zij die onervarenheid weg zien te poetsen en dat is best wel een hele klus.’

Toch zal een eventuele lage notering van de ietwat onervaren rockband O. Torvald de pret niet drukken. ‘Wij zien het Songfestival vooral als een prachtige kans,’ vertelt Vita. ‘Wij hopen dat het Songfestival de vele vooroordelen over Oekraïne wegneemt. Dat miljoenen mensen van over de hele wereld te zien krijgen hoe graag de Oekraïners willen doorpakken. Dat zij zien dat Kiev eigenlijk een vreselijk leuke stad is. Vol jonge, hippe mensen waarmee iedereen zich kan identificeren. Door de nasleep van de MH17 en het referendum over het associatieverdrag is het beeld dat Nederlanders van Oekraïne hebben, tot op de dag van vandaag, behoorlijk negatief. Hopelijk verandert dat beeld door zo’n prachtig evenement.’

Zelf organiseert stichting Brand New Ukraine geen speciale avond rondom het Songfestival. Wél staat er straks een bekende van Vita en Kateryna op het podium, namelijk als interval act tijdens de zaterdagavondshow. Het gaat hier om Onuka: een electrofolk-project bestaande uit zeven personen die keyboards, drums, traditionele fluit, twee trombones, Franse hoorn, bandura en andere traditionele Oekraïense instrumenten en samplers bespelen. Hun in 2016 verschenen EP Vidlik droegen zij op aan de slachtoffers van de Tsjernobyl-ramp. ‘Als stichting proberen wij ook Oekraïense artiesten aan Nederlandse podia of concertzalen te koppelen,’ vertelt Vita. ‘Begin dit jaar was Onuka toevallig in Nederland om op te treden tijdens Eurosonic. Wij vonden het eigenlijk te gek voor woorden dat zij door geen enkel poppodium waren benaderd voor een apart concert. Kate heeft toen de stoute schoenen aangetrokken en Het Paard van Troje in Den Haag gebeld. Nou ja, laten we maar eerlijk zijn. Kate heeft ze gestalkt! Haha! Ze bleef maar bellen met de vraag of Onuka daar alsjeblieft mocht komen optreden. Bij Het Paard van Troje hadden ze er niet heel veel vertrouwen in maar Kate bleef maar aandringen. Maandag, dinsdag, woensdag… Iedere dag hing Kate aan de lijn om hen ervan te overtuigen Onuka toch een podium te bieden. Na heel veel belletjes ging men tóch overstag en hebben ze het aangedurfd. Uiteindelijk was het concert van Onuka nagenoeg uitverkocht en was de kleine zaal gevuld met 300 man. Eigenlijk wel grappig als je beseft dat Onuka in Oekraïne eerder naar een Olympisch stadion zou moeten uitwijken…’

In 2015 overkwam Vita en Kateryna hetzelfde met de band Ot Vinta van wie de leden wereldmuziek van het opzwepende soort maken. In hun thuisland spelen zij met pijlsnelle rocknummers als Дарма я наївся цибулі (‘Had Ik Maar Geen Uien Gegeten’) of Бабина тумба (‘Grootmoeders steen’) afgeladen zalen plat maar in Nederland was het bedelen om überhaupt ergens te mogen spelen. ‘Voor een prikkie zijn zij uiteindelijk op Lowlands terechtgekomen. In een van de kleinere tenten.’ Of de stichting ook voornemens is om Songfestival-winnares Jamala voor een concert naar Nederland te halen? ‘We hebben de prijslijst opgevraagd,’ lacht Vita. ‘Maar nee, dat gaat ‘m niet worden. Als we Jamala naar Nederland zouden willen halen, dan praat je al gauw over enkele tienduizenden euro’s. We zouden dan voor het totaalpakket moeten gaan. Met muzikale begeleiding en al. Dan kom je al gauw uit bij een zaal als De Doelen in Rotterdam of het Amsterdamse Concertgebouw.’

Die tijd en energie steken Vita en Kateryna voorlopig liever in andere evenementen. ‘Wat kleinschaliger,’ geeft Vita toe. ‘Officieel bestaat onze stichting nu anderhalf jaar maar we zijn eigenlijk al veel langer bezig. Zo’n drieënhalf jaar. Door middel van kunst, cultuur en muziek proberen wij een stukje Oekraïne in de harten van de mensen achter te laten. Dat kan door bijvoorbeeld een feest te organiseren en geld op te halen voor een weeshuis, maar ook door Oekraïense tradities een nieuw leven in te blazen. Hoe leuk is dat wel niet?’

Eén van de tradities die stichting Brand New Ukraine vorig jaar vierde, was het Ivana Kupala-feest: het Oekraïense antwoord op Midzomernacht, een feest dat vooral in Scandinavië nog uitgebreid gevierd wordt. Het feest markeert het begin van de zomer en om dat te vieren wordt er onder meer een groot vreugdevuur ontstoken. Vita: ‘Het is een van de vele dingen die wij organiseren. Tijdens het Ivana Kupala-feest springen we met z’n allen over vuur. Het leuke is dat zo’n evenement wordt bezocht door Polen, Russen, Litouwers, Nederlanders en ga zo maar door. We weigeren ons vast te pinnen aan één nationaliteit. Iedereen is welkom.’

Toch blijft het promoten van de Oekraïense cultuur leidend. En soms wordt stichting Brand New Ukraine daar een handje bij geholpen. Laatst nog, toen Kateryna over de Westblaak – een brede straat in het centrum van Rotterdam – liep. ‘Uit een van de cafés hoorde ik iets bijzonders komen. Ze draaiden Jamala. 1944. Op zo’n moment krijg ik toch wel kippenvel. Over mijn hele lichaam. Dat een lied, dat een hoofdstuk uit de Oekraïense geschiedenis vertelt en voor een groot deel in het Krim-Tataars gezongen wordt, een Nederlandse kroeg als eindbestemming heeft, is ongekend. Zo iets kan alleen maar door het Songfestival…’