Een Finse dichter vertelde mij eens dat het heel makkelijk is om te testen of een Fin zich bij je op zijn gemak voelt. Als hij je net kent, staart hij naar zijn voeten. Als hij je tien jaar kent en je mag, staart hij naar joúw voeten. Het is opmerkelijk dat zo’n schuchter volk op het Eurovisie Songfestival bekendstaat als een ongeleid projectiel. Zoals maandag al bleek uit het overzichtsartikel is er geen land dat qua muziek en performance zo inconsistent en eigenzinnig is als onze noordelijke elandvrienden. Wie dat wil begrijpen, moet de Fin leren begrijpen en dat doe je niet alleen door te kijken naar rendieren en sauna’s, maar ook naar het talige en culturele erfgoed van dit land.

Bij de Finnen is die erfenis verpakt in een groot mythisch gedicht: de Kalevala (‘het land van Kaleva’), het nationale epos, dat zich qua status kan meten met de Noorse Edda en de Griekse Odyssee. In 1835 publiceerde de Finse arts Elias Lönrott (1802-1884) een grote verzameling volksvertellingen. Men gokt dat deze verhalen al duizenden jaren mondeling werden overgebracht, en samen vormen zij de Kalevala, die bestaat uit diverse gedichten tjokvol sprookjes en magie. Zo is er een scheppingsmythe waarbij de wereld te voorschijn komt uit de eieren van een brilduikeend, zijn er legendes over goden, heldenverhalen, tips voor jonggehuwden en recepten om bier te brouwen.

De Kalevala is een eigenwijze verzameling volksverhalen, een eigenzinnigheid die we ook tegenkomen bij een bekende inzending van het Songfestival. Toen Monica Aspelund in 1977 haar land vertegenwoordigde, deed ze dat met een nummer dat bol staat van de verwijzingen naar de Kalevala. In Lapponia (‘Lapland’) wordt het verhaal verteld van een heks die een man verliefd op haar laat worden via toverspreuken. In haar kunnen we de heks Louhi herkennen, die in de Kalevala meerdere malen de helden misleid met haar toverkunst.

Niet alleen de Kalevala is een bron voor het Finse zelfbewustzijn, maar ook andere gedichten. In weinig landen is poëzie zo populair als in Finland. De beroemde Zweeds-Finse dichteres Edith Södergran (1892-1932) behoort tot op heden tot de meest gelezen poëten van Finland. Een van de Finse oud-deelnemers is zo’n fan dat ze Södergrans gedichten op rockmuziek heeft gezet (waarover later deze week meer!). Een andere dichteres, die vele jonge tekstschrijvers inspireert, is Sirkka Turkka (1939). Ze leeft in betrekkelijke afzondering op het Finse platteland, waar ze voor haar dieren zorgt en de meest waanzinnige poëzie schrijft. Bij haar vinden we regels als ‘de stilte heeft de hik’, ‘de tederheid sloot zich als een bloem’ en ‘Nadat de bekende  oorlogsboekenschrijver / zich met een knal het leven had benomen / werd hij nummer één op zijn terrein’. Opeens is het een stuk minder verrassend dat Lordi uit Finland komt.

En wie weet winnen ze binnenkort nog eens het Songfestival. Of dat met de inzending van dit jaar lukt is een tweede, maar gelukkig hebben we de Kalevala nog. Daarin is sprake van Väinämöinen, de god van de dichtkunst, liederen en magie. Volgens een legende is hij op een gegeven moment uit Finland vertrokken, maar zal hij terugkomen als zijn land zijn liederen en magie weer nodig heeft. Laten we hopen dat dat voor een hele mooie Songfestivalinzending zal zorgen.