Een onoverwinnelijke, bijna onaardse dame die vol overtuiging Europa hypnotiseert: elk jaar gebeurt dat minstens één keer op het Songfestival. Diva’s en het Songfestival lijken dan ook perfect bij elkaar te passen. ’s Werelds grootste podium voor ’s werelds grootste en meest gevierde zangeressen. Of is dat het nou nét niet?

Wat bedoelen we eigenlijk met diva? Want al komt het begrip uit de operawereld – waar men de meest getalenteerde zangeressen ermee aanduidt – bedoelen we ook niet soms zangeressen die vooral heel erg vol van zichzelf zijn? Of geldt dat minder voor de diva’s van het Songfestival? De term lijkt ook te pas en te onpas gebruikt te worden voor elke act die een beetje over the top of camp is, maar wanneer is iemand nu een échte Eurovisiediva? Hier een terugblik op een aantal spraakmakende optredens om beter te kunnen begrijpen wat iemand tot ultieme diva maakt.

Céline Dion
Laten we beginnen met een zangeres die ook buiten de context van het Eurovisie Songfestival deze titel toebedeeld zou kunnen krijgen. Céline Dion, nog altijd één van de meest beroemde zangeressen ter wereld, brak groots door na haar winst op het Songfestival voor Zwitserland in 1988. Ze had toen al enige faam in Franssprekende delen van de wereld (en had zelfs in 1982 al de internationale liedjeswedstrijd World Popular Song Contest gewonnen, in de categorie Beste Lied), maar brak wereldwijd definitief door met het Engelstalige materiaal dat na haar deelname werd uitgebracht. Dion is in de eerste plaats een diva vanwege het feit dat zij steevast geroemd wordt om haar uitzonderlijke stem. Haar materiaal wordt doorgaans iets minder goed ontvangen, al heeft ze daar commercieel gezien nooit onder hoeven te lijden. De vertaling van de tekst van haar winnende Ne partez pas sans moi is heel bijzonder. Zo begint het: ‘Jullie die op zoek gaan naar de ster, jullie die een droom leven, jullie helden van de ruimte met een hart groter dan de aarde. Geef mij een kans, neem me mee, ver van hier.’ Dion zingt over een ontstijging van het aardse, wat profetisch is gebleken in de zin dat haar carrière daadwerkelijk stratosferisch verlopen is. Er is geen twijfel mogelijk, we hebben hier te maken met een echte diva.

Helena Paparizou
Zingen met de glans van overwinning in haar ogen deed Helena Paparizou voor Griekenland in 2005. Haar lied My number one was torenhoge favoriet om het festival te winnen. Ik kan me herinneren dat de mevrouw van de platenzaak in Heerenveen me – zonder dat ik daar naar vroeg – verzekerde van de winst van Paparizou toen ik bij haar in de zaak de verzamel-cd kocht. Ook Helena zelf liet, tijdens haar optreden, geen enkele ruimte voor twijfel: hier stond de winnares van het festival. Haar dansers vormden een ‘1’ op de vloer achter haar, al gaat die natuurlijk over de nummer één van Paparizou waar zij in het lied over zingt. De kracht van Paparizou’s optreden ligt volgens mij in de winnaarsuitstraling – niemand kon om deze Griekse godin heen. En het opzwepende deuntje hielp natuurlijk ook mee. Anders dan bij Dion zit de diva-factor hier volgens mij omsloten in de drie minuten podiumpresentatie van Paparizou: zij kwam, stond er en overtuigde vanaf de eerste seconde. In 2005 was zij de nummer één van Europa en dáár ging het optreden over. Nog voor er überhaupt een punt geteld was.

Silvia Night
Een jaartje later klonk het in Paparizou’s Athene als volgt: ‘Congratulations, I have arrived! I’m Silvia Night and I’m shining so bright. Eurovision nation, your dream’s coming true: you’ve been waiting and waiting for me to save you.’ Dikker dan dit kan het er bijna niet bovenop liggen! In een flamboyant showgirl-kostuum (dat tijdens haar optreden uiteraard uit moest) kirde Silvia Night dit in het refrein van haar Congratulations voor IJsland in 2006. Het werd niet gewaardeerd, want haar optreden werd omlijst door boegeroep waar Silvia onaangedaan ‘Thank you for loving me!’ doorheen riep. Het had mogelijk ook te maken met de woede van de Grieken die hadden begrepen dat ze ‘Fucking Greeks!’ had gezegd tijdens één van haar repetities. Volgens de BBC-commentator zou ze alleen ‘Fucking retard’ tegen de vloermanager hebben geroepen. Divagedrag? Sowieso ging Silvia overal waar ze kwam onbeschoft tekeer tegen iedereen. Journalisten en haar concurrenten moesten het ook ontgelden (de meiden van Treble noemde ze ‘sluts from Holland’). Lijkt het allemaal net te dik aangezet om waar te zijn? Klopt, Silvia Night is het alter ego van de IJslandse Ágústa Eva Erlendsdóttir dat ze bedacht om de naarste kanten van de moderne mens te portretteren. We hadden hier niet te maken met een diva, maar met een optreden dat een heleboel diva-kenmerken probeerde te persifleren, wat haar niet in dank werd afgenomen. Een diva werkt alleen oprecht.

Carola
We blijven in 2006 voor de volgende en ditmaal zeker oprechte diva. Haar naam is Carola en ze komt het beste tot haar recht met een windmachine voor zich. Ze vertegenwoordigde Zweden met schlagerpopkanon Invincible, waarmee ze de vijfde plaats behaalde. Maar vijftien jaar ervoor deed Carola het nóg beter. In 1991 won Carola het festival met het swingende Fångad av en stormvind. De Engelstalige versie van het lied kwam ook in de Nederlandse hitlijsten terecht als Captured by a lovestorm. In een windmachine dus! We kunnen Carola nog een decennium verder terug volgen, want met Främling (vertaald: vreemdeling) begon in 1983 haar Eurovisiecarrière: zonder windmachine zong ze zich toen naar een derde plaats. En daarmee vinden we nog een kenmerk van de Eurovisie-diva: het helpt als je meerdere keren uitkomt op het festival. In die context ook een eervolle vermelding voor Valentina Monetta, die San Marino dit decennium al vier keer mocht vertegenwoordigen. Volgens sommigen een Eurovisiediva, al legt Monetta het onmiddellijk af tegen Carola als het op andere criteria aankomt.

Dana International
Uiteraard is dit overzicht slechts een selectie uit de rijke geschiedenis van Eurovisiediva’s, maar als er is één is die niet mag ontbreken, is het de zangeres die het festival in 1998 voor Israël won. Kunnen we Dana International als ultieme Eurovisiediva bestempelen? Haar lied heet ten slotte Diva, ze won daar het festival mee en het werd een onbetwiste Songfestivalklassieker. Tekstueel en muzikaal gezien zou het nummer als kitscherig en camp omschreven kunnen worden en ook op vocaal vlak was het misschien geen hoogvlieger, maar de winst van Dana International betekende zoveel meer dan het lied alleen. Als transgender vrouw en winnares schreef Dana International geschiedenis en haar winst was een betekenisvol signaal richting de meer conservatieve stemmen binnen Europa. Diva – een aanstekelijk lied met een viering van iconische vrouwen in het refrein – was dus niet alleen een ode aan de onoverwinnelijke vrouw maar ook een symbool van diversiteit en, na haar winst, een mijlpaal in de emancipatie van transgenders over heel de wereld. Hoe dat gegaan zou kunnen zijn, schreef Pim Lammers vorig jaar zo mooi in zijn ode aan haar. Sinds Dana International mag iedereen een diva zijn, als het maar oprecht en overtuigend is.

Dat laatste punt brengt ons nog het dichtst bij de essentie van de Eurovisiediva. Ze mag zeker over the top zijn, maar dat hoeft helemaal niet. Een hysterisch optreden vol vuur of een rake, stijlvolle, statueske ballade: het kan allebei, maar het moet in de eerste plaats geloofwaardig zijn. En daarin onaantastbaar. Dat kan over alle bovenstaande inzendingen, met uitzondering van Silvia Night gezegd worden, en dat maakt het nog aannemelijker. Viva la diva!