De band Go_A, die vorig jaar de Oekraïense voorronde won en dit jaar zonder competitie direct naar Rotterdam mocht, maakte van een nood een deugd, en verdiepte zich tijdens de lockdown in de wondere wereld van de Oekraïense folklore. De zoektocht resulteerde in SHUM, een lied dat – volgens het Instagram-account van de band – gaat over de integratie van het archaïsche in het heden. Want, stelt de band, in 2021 krijgen eeuwenoude tradities een andere betekenis. De wereldwijde COVID-19-pandemie laat namelijk zien dat we deel van iets groters zijn, en dat we ons moeten blijven verheugen. En dat is precies waar SHUM – ‘Lawaai’ – over gaat. Over verheugen.

Hennep
Voor wie het cyrillisch alfabet niet eigen is, is het een behoorlijk klusje om te achterhalen waar SHUM – het Oekraïense lied voor Rotterdam 2021 – nu precies over gaat. Maar zélfs zonder enige basale kennis van het Oekraïens valt een aantal dingen op. Zo is het woord hennep verschillende keren in de tekst terug te vinden. En dat is niet verwonderlijk, want Oekraïne is groot in hennep. Niet in cannabis, maar in industriële vezelhennep. Hennep die vroeger werd gebruikt voor de bouw van zeilschepen, en dan met name voor het touwwerk en het canvas. Tegenwoordig vind je het in strooisel voor paardenstallen, maar ook in diervoeder. En er bestaat een traditioneel wijsje waarin Oekraïense boerenmeisjes hennepzaden planten om te voorspellen met wie ze gaan trouwen.

Bontjassen
Maar wat misschien nog veel interessanter is, is dat SHUM niet alleen de naam van het Eurovisieliedje is, maar ook die van een traditionele dans. Een dans waarmee de lente wordt opgeroepen. Daarnaast bevat Go_A’s SHUM een aantal zinnen die rechtstreeks afkomstig zijn uit bestaande Oekraïense volksliedjes. YouTuber Vanya Rassel wijdde er ruim tien minuten video aan, en onze collega’s van Wiwibloggs schreven er dit artikel over. Een voorbeeld: in een wijsje, dat in het dorpje Rozumivka van generatie op generatie wordt doorgegeven, zingt men over meisjes die in gescheurde bontjassen rondlopen. Verderop in het wijsje dansen de meisjes. Het ene meisje begint de dans, het andere meisje brengt de dans (tijdelijk) tot stilstand. Om vervolgens een ander het boeltje weer in beweging te laten brengen. Go_A beschrijft een vergelijkbaar ritueel, en refereert inderdaad aan de jassen.

Onze herrie draagt een groene bontjas.
Kuikens hingen er rond, vermaakten zich en scheurden de bontjas.
Zaaien-bloeien, zaaien-bloeien,
hennep.

En:

Hé, kom op, kom op!
Laten we het lawaai verdrijven,
laten we ons losmaken van de herrie,
en een fijne tijd hebben.

Aanpassen
Op internet wordt de band – hier en daar – beticht van plagiaat, maar zo zwart-wit is het niet. Op traditionele volksliedjes rust over het algemeen geen auteursrecht, aangezien de bedenkers ervan vaak niet te achterhalen zijn of eeuwen geleden zijn overleden. En mochten sommige zinnen tóch te letterlijk zijn, dan heeft Go_A nog alle tijd om SHUM aan te passen. Iets wat sowieso moet gebeuren: de huidige versie van het lied bedraagt namelijk vier minuten en twintig seconden. En is daarmee meer dan een minuut te lang voor Eurovisie. Kortom, een stormpje in een glas ijskoud water.

Malanka
En dan is er nog de lente.

Ieder jaar vieren de Oekraïners, op 13 januari, het begin van de lente. Het Oekraïense lentefeest heet Malanka en is ontsproten aan een volksvertelling die verschillende versies kent. De meest bekende versie gaat als volgt: Moeder Aarde heeft twee kinderen, Maan en Lente. Op een dag wordt Lente, in een onbewaakt moment, ontvoerd door een boze oom. Tijdens haar afwezigheid stoppen de planten met groeien, ogen hun bladeren dor. Maar als Lente eenmaal bevrijd is, beginnen de bloemen weer te bloeien en verspreidt het groen zich over de hele wereld. Hoewel het meisje als Lente ter aarde komt, wordt ze – na haar bevrijding – kozend Mylanka (myla = liefhebben) genoemd. Een paar jaar geleden deed National Geographic, vanuit Krasnoilsk, verslag van dit Oekraïense lentefeest: ‘Als de avond valt gaan de dorpelingen, gekleed in zelfgemaakte kostuums van een beer, zigeuner, geit of verpleegster in een optocht van huis naar huis en zingen ze kerstliedjes, voeren ze een parodie op en halen ze grappen uit…’ En als het licht wordt, verlaten de mensen hun huis om graan over de velden te strooien en zich tot elkaar te wenden met: ‘Ik zaai, ik zaai, ik groet u met het nieuwe jaar!’

COVID-19
En zo kunnen er nog duizend-en-een parallellen getrokken worden. Voor nu is het vooral belangrijk om de volgende drie dingen te onthouden, anders verzanden we in meta-analyses. Eén: SHUM is de eerste Eurovisie-inzending die volledig in het Oekraïens wordt gezongen. Twee: net als Go_A’s eerdere inzending Solovey is SHUM ontsproten aan folklore. Drie: het verlangen naar de lente, en het oproepen ervan, is een sterke verwijzing naar de tijd waarin wij leven. Want wil niet iedereen zich momenteel losmaken van alle herrie in de wereld? En gewoon een onbezorgde, fijne tijd hebben?