Wat voelt een songfestivalkijker voor een songfestivalartiest?
Als het meevalt sleept iemands melodie je mee, verbaas je je over de visuals of swingt de stoel waarop je zit in hetzelfde ritme als je heupen.
Als het tegenvalt zit je medelijden te hebben: ai, die noot, oei, die zenuwen, och, dat van moeite vertrokken gezicht.
En dan zijn er nog die zeldzame keren dat je geen losgeplukte deelnemer met een losgeplukt liedje ziet, maar een ervaren ster, die simpelweg plezier in Eurovisie heeft. Waardoor jij, thuis, lekkerder gaat ademhalen, omdat je denkt: kom maar op met die stem en die song.
Zo iemand is Marco Mengoni.

Feest op het plein
Toen Mengoni (34) in februari van dit jaar, nadat hij het Italiaanse Sanremo-festival gewonnen had, zijn ouders belde, namen ze tot twee keer toe niet op. Pas bij de derde keer kwam zijn moeder aan de telefoon en zei: ‘We waren feest aan het vieren op het plein.’ Waarna Marco zei: ‘O, sorry, ik wilde niet storen.’
Marco is de enige zoon van Nadia en Maurizio, die nog steeds in Ronciglione wonen, een dorpje in de bergen van Midden-Italië, met nauwelijks negenduizend inwoners. Maar het is wel de geboorteplek van een beroemde acteur uit 1906, een beroemde jockey uit 1908, een beroemde autocoureur uit 1934, een beroemde trompettist uit 1949, en vooral: een heel beroemde zanger uit 1988.

Overzichtje
Nadat Marco uit het dorpje naar Rome verhuisde en eerst barman en geluidstechnicus werd, begon op zijn twintigste een carrière die al veertien jaar lang ongeluwd op blijft laaien.
Een flitsreisje langs vijf van zijn grootste hits:
2009 –Dove si vola (‘Waarheen te vliegen’), waarmee hij X-factor Italia won.
2010 – Credimi ancora (‘Geloof me nog een keer’), waarmee hij voor het eerst meedeed aan het grote Italiaanse Sanremo-festival en derde werd.
2014 – Guerriero (‘Strijder’), een lied om de liefde te vieren: ‘Geloof me maar, wij zullen van iedereen winnen.’
2015 – Ti ho voluto bene veramente (‘Ik hield echt van je’), een lied om de liefde te betreuren: ‘Dus ben ik lang op reis gegaan, ver weg van de fouten die ik heb gemaakt.’
2021 – Ma stasera (‘Maar vanavond’), die de danskant van Mengoni laat zien.

Eurovisie (1)
Bij die grootste hits hoort ook L’essenziale. Met dat lied nam hij in 2013 opnieuw deel aan het Sanremo-festival. Hij won en ging daardoor naar Eurovisie, waar hij zevende werd, twee plekken voor ‘onze’ Anouk. Het gaf hem naam in Europa en zelf zei hij het jaar erop dat het festival hem ‘verbijsterd had’, maar: ‘ik wil het best nog eens doen’.

Eurovisie (2)
Tien jaar na die ervaring kopieert hij zichzelf: opnieuw deelname aan Sanremo, opnieuw een overwinning, opnieuw naar Eurovisie. Waarom? Marco: ‘Eurovisie is een gigantische, overweldigende machine, maar het is een perfecte machine.’
En er waren nog twee redenen om het weer te proberen. Marco: ‘De waarheid is dat Marco Mengoni me ertoe aan heeft gezet. Hij besloot om met zichzelf in concurrentie te gaan.’
En ook: ‘Het was het liedje. Due vite. Het was alsof het wist dat het geschreven was om op dat podium te worden gezongen.’

Due vite, de vorm
Due vite, het Sanremo- en dus Eurovisieliedje van dit jaar, heeft een uitgebreide, associatieve, diepe tekst. Maar daarover hieronder meer.
Eerst de vorm. Wie het liedje beluistert hoort een stuwende hoeveelheid woorden, die samen een steeds hoger wordende brandstapel vormen, die uiteindelijk onhoudbaar in de fik vliegt.
Dat heeft het nummer aan de beroemde Italiaans singersongwriter Lucio Dalla te danken, die in 2011 stierf, vlak nadat hij een driedubbelalbum uitgebracht had met daarop een duet met Marco Mengoni (waarover Dalla zei: ‘Hij lijkt me een prins’).
Mengoni: ‘We lieten ons tijdens het schrijven door Lucio Dalla meeslepen. Weinig adem, veel woorden, veel spanning en dan ontploffen. Noem het inspiratie, noem het herinneren.’

Due vite, de tekst
Als aan Marco gevraagd wordt wat zijn eigen lievelingsteksten zijn, dan zegt hij dat Due vite (‘Twee levens’) in zijn top drie staat. Maar als vervolgens aan hem gevraagd waar het lied over gaat begint hij hakkelen. ‘Lastig…’ zegt hij, ‘eh… oké, oké, ik probeer het.’
En dan zegt hij: ‘Due vite gaat niet over de relatie tussen twee verschillende mensen. Het gaat over het leven van de nacht en over het leven van de dag. Over de twee levens die ik in me heb: het bewuste tegenover het onbewuste, de realiteit tegenover de droom.’

Due vite, de theorie
Of nee, eigenlijk niet ’tegenover’. Volgens Mengoni werken die twee levens die iedereen in zich heeft juist op elkaar in. ‘Het liedje gaat over wat ik al jaren doe, over mijn emotionele en psychologische reis. Het helpt me om één dag per week aan mezelf, mijn gedachten en mijn emoties te wijden. Via ademhaling, meditatie, mindfulness. Dat doe ik samen met een therapeut. Ik realiseer me dat mijn onbewuste me soms meer beïnvloedt dan de dagelijkse werkelijkheid. Elk afzonderlijk moment maakt deel uit van ons leven. Ook de klappen, ook de verveling en de neerslachtigheid.’

Due vite, de poëzie
Goed, misschien moeten we niet aan dichters vragen om wat ze schreven nog eens in psycho-taal te vatten. Het is trouwens ook onnodig, Due vite bevat van zichzelf genoeg sterke beelden.
Zoals in de eerste zinnen al, waarin we Mengoni midden in de nacht aantreffen, pratend met zichzelf:
Wij zijn de enigen die wakker zijn in het hele universum,
en ik ken jouw woestijn nog niet goed.
Misschien ligt die ergens in mijn hart, daar waar de zon altijd uit staat, waar ik jou soms verlies.

Koortsachtig
Waarna deze regel volgt: Maar als ik wil, neem ik je mee.
Let op: niet ‘als JIJ wilt’, maar ‘als IK wil’. Door deze zin wordt duidelijk dat Mengoni het tegen zichzelf heeft. Hij kent dus zijn eigen woestijn nog niet goed. Hij verliest zichzelf dus soms.
Wat ook blijkt uit dit bijna koortsachtige gepieker uit het refrein:
Als dit het laatste lied is voordat de maan explodeert,
dan zal ik er zijn om te zeggen dat je je vergist.
En:
Waar ben je? En waar ga je heen als het leven je teveel wordt, met al zijn haast en klappen, met de fouten die je maakt als je je druk maakt over iets?
En:
Het is wel duidelijk dat jij nooit slaapt, nooit, nooit, nooit, nooit slaapt…

Due vite – onze eigen kijk
Nee, de tekst is geen a->b uit de weekfolder van de Dirk. Maar Mengoni zegt ook niet voor niks: ‘Mijn leraar kunstgeschiedenis zei me dat je in een museum nooit de uitlegteksten bij een schilderij moet lezen, omdat je dan gaat kijken als degene die die teksten schreef. De boodschap van kunst is nu juist: zie wat je zelf wilt zien.’
En dus kan Due vite voor de luisteraar net zo goed wél gaan over twee verschillende personen. Over geliefden misschien, die tijdelijk op een elkaar ontwijkend spoor lijken te zitten:
Ik zou je moeten bellen, je vertellen wat ik voel, maar ik ben door mijn excuses heen, en ik heb geen verdediging meer over.

Due vite – het decor
Over schilderijen gesproken, Mengoni wisselt de denk-zinnen uit de tekst af met gewoon maar wat plaatjes van het decor waartegen Due vite zich afspeelt, insta-fotootjes als het ware, snapshots:
Een boek op de vloer in een leeg huis dat lijkt op het onze…
De koffie met citroen, tegen de kater…
De bloemen in jouw kamer…
Mijn heavy metal t-shirt…

Due vite – het einde
Tot we bij het einde komen. Want wat we ook in de tekst lezen, hoe we ook luisteren, wat we ook zien – Mengoni’s verzuchting in de laatste regel van het lied kan iedereen onderschrijven:
Che giri fanno due vite… (‘O, de toeren die twee levens uithalen…’)

Troost
Dit wordt tijdens de act op het Eurovisiepodium verbeeld door twee dansers die achter Marco’s rug voortdurend vallen en weer overeind komen. Met dit verschil dat zij nog één stapje verder gaan dan wat Mengoni in de tekst vertelt.
Aan het eind van de drie Italiaans Eurovisieminuten voegen zij namelijk nog een beetje troost toe aan het lied. Door hun armen strak om elkaar heen te slaan.

Het essentiële
De hoofdzin uit L’essenziale, Marco Mengoni’s Eurovisieliedje van tien jaar geleden, was
Wanneer de wereld uiteenvalt ga ik terug naar de oorsprong. Naar jou, want jij bent voor mij het essentiële.
En in verschillende interviews van dit jaar zei hij: ‘Na tien jaar moest er iets terugkeren wat essentieel was.’
Wat dat essentiële dan was, vroegen de verschillende interviewers.
En Mengoni’s antwoord bevatte precies dat wat wij, kijkers hem, ervaren artiest, zien doen wanneer hij Due vite zingt:
‘Na blijven denken. En plezier hebben.’

Of nee
Behalve toen diezelfde vraag hem begin deze week in Liverpool gesteld werd.
Toen vroeg de flirtende reporter van de grootste festival-fansite wat Marco wilde dat het publiek zou onthouden na zijn optreden.
‘Lastig,’ hakkelde de zanger eerst weer, zoals altijd. ‘Eh…’
En daarna giechelde hij opeens, terugflirtend:
‘Mijn ogen.’

 

Bronnen: https://www.vanityfair.it/article/marco-mengoni-sanremo-intervista-due-vite-musica
https://tg24.sky.it/spettacolo/musica/2023/02/01/sanremo-2023-marco-mengoni-intervista
https://www.huffingtonpost.it/entry/marco-mengoni-pesavo-105-kg-mi-vedo-ancora-cosi-quellimmagine-mi-sprona-a-dare-il-massimo_it_5dc523b8e4b0fcfb7f641aef/
https://www.corriere.it/sette/attualita/23_febbraio_11/marco-mengoni-intervista-123d23c8-a9ef-11ed-9a4b-673945879bc9.shtml

Foto: Corinne Cumming/Eurovision.tv