Het is 31 december 2020. De laatste dag van een stormachtig jaar. En dat betekent ook de laatste dag van de Top 2000. De uitgelezen kans om stil te staan bij een groot succes voor Sanne Hans, alias Miss Montreal. Want met haar versie van Door de wind, waarmee ze in oktober alle kijkers van Beste Zangers omverblies, staat ze op plek 29 in de ‘lijst der lijsten’. Het is een songfestivalliedje – jawel een songfestivalliedje! Maar het is vooral een nummer dat een verhaal vertelt dat meer dan dertig jaar omspant.

Mama
Stef Bos schreef het nummer in de late jaren tachtig. In  Beste Zangers, waar hij samen met Miss Montreal aan meedoet, vertelt hij dit jaar voor het eerst over de persoonlijke betekenis ervan: zijn moeder werd ziek. Hij schiet vol als hij het vertelt, alsof hij het moment opnieuw beleeft, en hij ventileert zijn emotie met de woorden: ‘Dat was zo klote’.

In interviews vertelt hij dat zijn moeder een levenslustige vrouw was die hem leerde zijn grenzen te verleggen; en dat deed hij. Niet door te rebelleren, maar door heel letterlijk het onbekende op te zoeken: nieuwe plekken, nieuwe landen, nieuwe culturen. Die avontuurlijke moeder, die hem dit bijbracht en die ook, zo vertelt hij, ‘heel gek kon doen, ons kon meenemen in haar verbeelding’, werd ineens ziek. En wat dat met hem deed, omschrijft hij in het lied Door de wind.

Noodkreet
Het begint met een vooruitblik:

Ik zie je voor me met mijn ogen dicht
Ik kan je voelen met mijn hart op slot
Ik hoor je praten, maar je bent er niet, je bent er niet

Een guur toekomstbeeld van een verloren zoon die zich niet kan voorstellen hoe hij zonder haar kan leven. In het refrein zingt hij dat hij alle stormen moeiteloos kan doorstaan, puur en alleen omdat zij in z’n leven is. Maar als zij wegvalt, wat dan? Waar haalt hij dan zijn levenskracht vandaan? Kan hij de regen en de wind dan nog wel aan?

Songfestival
Dit angstbeeld speelt rond de tijd dat hij afstudeert aan Studio Herman Teirlinck, een theateropleiding in Antwerpen. Op die school leert hij Ingeborg Sergeant kennen; ze krijgen een relatie. Zij pikt het nummer op en wil het gaan zingen. En zo begint de korte hoge vlucht naar boven. Ze nemen het op, ze doen mee aan Eurosong (de Belgische selectie voor het Eurovisiesongfestival) en ze verslaan daar onder andere Clouseau, waarna ze dus dat gouden ticket bemachtigen voor het Songfestival in Lausanne.

Opvallend is dat de Eurovisie-versie van Door de wind uit een heel andere creatieve koker lijkt te komen dan de emotionele koker van Stef Bos. Niet alleen het nummer neemt een vlucht, maar ook de betekenis. Niet alleen klinkt het nummer gek genoeg vrolijk en springerig, sommige regels in de tekst zijn anders dan hoe Stef ze had geschreven.

En ik voel me verloren als ik jou moet verliezen
En je mag nog niet sterven want ik kan je niet missen

wordt…

En ik voel me verloren als ik jou moet verliezen
en ik blijf van je dromen want ik kan je niet missen.

Liefdeslied
Deze ene ingreep, samen met de onschuldige popklanken van een elektronische synthesizer (heel populair in die tijd), maken van de zware noodkreet een dromerig liefdeslied. Halverwege het optreden komt Stef Bos in beeld. ‘Tuu tuu tuuudiduu duuudidooda’ zijn de eerste klanken die hij zingt, als een mythische schim op de achtergrond. Is hij nu zelf het onderwerp van het liedje? De persoon die gemist wordt? Hij is in ieder geval niet de protagonist; zijn persoonlijke verhaal blijft achterwege. In Beste zangers vertelt hij: ‘Ja, dat ga je niet vertellen natuurlijk, op het moment dat je vriendin het op het Eurovisie Songfestival gaat zingen en je er zelf als een halve idioot achter staat, als een champagnefles…’ Het was niet het juiste moment.

Het nummer wordt geen groot succes op het Songfestival – negentiende van de tweeëntwintig deelnemers – maar het krijgt wel een klassiekerstatus in België. In Nederland wordt het lied zo goed als vergeten, volledig overschaduwd door het succes van Bos’ eigen hit Papa, twee jaar later. (Een nummer dat hij overigens schreef toen zijn vader ziek werd; een betekenisvollere parallel kun je haast niet bedenken.)

Het leven gaat door
Na de songfestivaldeelname wordt het stil rondom het lied. Maar het leven gaat door. Als Stef Bos rond de veertig is, overlijdt zijn moeder. Een keerpunt in zijn leven, vertelt hij in verschillende interviews. Zij heeft hem niet alleen geleerd om te leven, maar ook, zo zegt hij, om te sterven. Als zij op haar sterfbed ligt, is ze absoluut niet bang. Stef Bos vertelt over hoe ze daar lag, zo rustig, met een glimlach; en hoe ze zei dat ze naar haar vader zou gaan, en dat de rest er niet toe deed. Vanaf dat moment vloeit zijn jarenlange doodsangst weg en daalt er een groot besef in hem neer; het besef dat het niet om hem gaat – niet om jou – niet om mij. ‘Wij zijn de blaadjes, wij vallen, maar de boom blijft’, zo citeert hij zijn vader, en hij voegt er zelf aan toe: ‘Ik ga in jou verder, iets anders gaat weer na jou verder.’

Miss Montreal
Twintig jaar later vindt Sanne Hans een opname waarin Stef Bos Door de wind zingt, solo, achter een piano. Op dat moment heeft ze zelf een zwaar verlies te verwerken, omdat haar stiefvader onlangs overleed. Het lied slaat in als een bom. In een interview zegt ze dat ze bij elk woordje begreep wat het betekende, dat elk woord recht, rauw en puur was, dat de tekst precies paste bij waar ze nu was, wie ze nu was en wat ze nu meemaakte. Ze neemt het lied mee naar Beste Zangers. Daar hoort ze van Stef Bos het hele verhaal achter het lied.

Als ze naar het podium loopt, roept Stef Bos haar toe: ‘Scheur ‘m aan flarden!’ En dat doet ze. Haar versie raast dwars over de Beste-Zangers-bank de huiskamers binnen. Iedereen houdt zich vast bij die ene lange uithaal. En ze eindigt het lied heel klein, met een snik… Dan begint het applaus, een groot applaus dat door heel Nederland en Vlaanderen heen trekt. Als ze weer gaat zitten, concludeert Stef Bos: ‘Je hebt een lied uit zijn gevangenis gehaald.’

Ook Ingeborg, nu gediplomeerd psychotherapeut, is onder de indruk. In een interview zegt ze: ‘De manier waarop Sanne het liedje vertolkt, is grote klasse. Het liedje heeft alle deuren geopend in mijn levensloop als zangeres, performer en mens, en ik kijk met groot respect naar deze krachtige zangeres, die het liedje helemaal nieuw gemaakt heeft.’

De boom blijft
Sanne Hans is aan de beurt. Laat dit een nummer zijn dat nieuwe deuren voor haar opent, net zoals het dat deed voor Stef Bos en Ingeborg, ruim dertig jaar geleden. (En laten we stiekem op een zijspoor ook genieten van het grootste Top 2000-succes voor het Songfestival tot nu toe, want nog nooit stond een songfestivalliedje zó hoog genoteerd.)