Als je in Oekraïne een kroeg bezoekt en je even niet meer weet waar je het over moet hebben, kan je altijd het Songfestival aanhalen: dat maakt meer tongen los dan wodka of de vraag wat het beste recept voor borsjt is. De Oekraïeners zijn enorm fier op hun overwinning in 2005.
‘Wild Dances was episch,’ verzucht er een. Een ander, niet zonder trots: ‘Hoe geweldig is het als je voor het eerst meedoet met het festival, en meteen wint!’
‘We hoorden meteen bij de top van Europa! En nog steeds!’ roept een derde.

Het enthousiasme zegt ook iets over de gretigheid waarmee Oekraïne, het westerse deel althans, wil worden erkend als onafhankelijk land en als deel van de EU. In 2009, toen er nog geen burgeroorlog woedde en de Krim in Oekraïense handen was, had men goede hoop. Deelname aan het festival, en dan ook nog winnen, zorgde ervoor dat veel Oekraïners zich meer een deel van Europa voelden, dan van het Oostblok. Dat de zangeres van het nummer, Ruslana, een Lvivse is, maakt de mensen met wie ik aan de bar hang extra enthousiast.
‘Na haar winst werd ze meteen ereburger van Lviv.’
‘En terecht! Wild Dances is geïnspireerd door de natuur en cultuur van deze stad!’

Van vaderskant stamt Ruslana af van de Hoetsoelen, een bergvolk dat in het westen van Oekraïne leefde, in de buurt van Lviv. In 2003 ondernam Ruslana een expeditie door de Karpaten om zo haar roots te vinden. De cultuur en muziek inspireerden haar tot het schrijven van Wild Dances. In hoeverre kunst en media verbonden zijn met politiek blijkt wel uit het feit dat na haar overwinning Ruslana de persoonlijk adviseur werd van de toenmalige minister-president.

‘Het zijn juist de kunstenaars met Oekraïense roots die ontzettend betrokken zijn bij de wereld,’ zegt Orest. ‘Ruslana werd een VN ambassadeur. Actrice Milla Jovovich (geboren in Kiev) steunt projecten voor het onderwijs van jonge meisjes, de schrijver Jonathan Safran Foer (wiens grootouders uit Oekraïne komen, red.) zet zich in voor een beter milieu.” In al mijn teutheid knik ik maar mee. Natuurlijk zijn er ook zat mensen met Oekraïense roots die zich vooral met hun eigen carrière bemoeien, maar ik wil geen spelbreker zijn. Het gaat erom hoe trots men hier is op mensen van eigen bodem. En de hoop die men koestert deel uit te gaan maken van de Europese Unie, waarbij iedere deelname aan het festival een directe sollicitatie naar lidmaatschap is. In de supermarkt zie ik allemaal schoolagenda’s liggen met daarop foto’s van Ani Lorak, de dame die het jaar daarvoor bij het festival tweede werd met het geweldige nummer Shady Lady. In de schappen ernaast etui’s met plaatjes van Ruslana. Het Songfestival leeft onder jongeren, ouderen en vooral de westers georiënteerde Oekraïeners.

Als er uit mijn reizen naar Oekraïne iets naar voren komt, is hoe graag het westerse gedeelte zich los wil zingen van Rusland, en deel wil uitmaken van de Europese Unie. Het Songfestival zien ze daarbij als een belangrijk instrument. Het gaat het niet zozeer om de eer of om de culturele implicaties, maar om toegang te krijgen tot Europa. Mijn bezoeken vonden plaats voor de annexatie van de Krim in 2014. Ik ben heel benieuwd hoe de situatie er nu is. Zeker omdat de inzendingen van het festival zich behoorlijk engageren met de politieke status van Oekraïne. Het winnende lied van afgelopen jaar, over de deportatie van de Krim-Tataren, is daarvoor typerend. Wat ook veelzeggend is, is dat Ruslana tot dit jaar in de nationale selectiecommissie zat van het festival en in 2016 een van de deelnemers zelfs een gebrek aan patriottisme verweet. We zullen kijken hoe het dit jaar uitpakt, met de band O.Torvald, die tijdens hun act in de voorronde om hun nekken een tikkende tijdbom droegen. Zeker is wel dat het festival voor Oekraïne, een land dat zich vanaf het begin altijd plaatste voor de finale, belangrijk is. Dat blijkt uit de mensen met wie ik op mijn reizen sprak, en de interviews die Eurostory dit jaar had, met Jamala en met vertegenwoordigers van Brand New Ukraine. Wie weet wat voor verhalen de reis naar het voormalig Oostblok dit jaar oplevert. Laten we eerst kijken hoe O.Torvald het doet, en in hoeverre de diskwalificatie van Rusland nog een staartje krijgt. Keep you posted!