Eurostory las zichzelf Oekraïens. Hieronder doen we verslag van vijf boeken die we de moeite waard vinden om aan jullie aan te raden. De boeken zijn van Oekraïense auteurs, beroemd en wat minder beroemd, of van Nederlandse auteurs óver Oekraïne. Om alvast in de stemming te komen voor mei.

 

Isaak Babel – De Rode ruiterij

‘Alles ging zoals ik wilde, en alles ging verkeerd.’ Isaak Babel (1894-1940) diende tijdens de Russische Revolutie als vertaler en journalist onder een Sovjet-regiment. De rode ruiterij is het verslag van zijn ervaringen in de binnenlanden van het huidige Polen en Oekraïne ten tijde van de Pools-Russische oorlog van 1920. Vijfendertig korte verhalen vertellen over het alledaagse soldatenleven: hard, realistisch, ongefilterd, maar ook kleurrijk, wervelend, als de felle penseelstreken van een impressionistisch schilderij.

De rode ruiterij maakte Babel in 1926 op slag internationaal beroemd. De Russische literatuur kreeg er een ongebruikelijk temperamentvolle stem bij uit het zuidelijke Odessa. Wat vooral indruk maakte, was de combinatie van de zinderende taal met de weerzinwekkend precieze omschrijvingen van het geweld dat de jonge correspondent dagelijks meemaakte. Het week volstrekt af van de heersende literatuur in de eerste decennia van de Sovjet-Unie: niet doorspekt van hinderlijk opgewekte retoriek, maar cynisch, koelbloedig en direct.

Door de toenemende druk vanuit de communistische partij om te schrijven volgens hun richtlijnen, werd Babel in de jaren daarna steeds minder productief. Vanwege zijn aanhoudende kritiek op het Stalinistische regime werd hij uiteindelijk gearresteerd, zijn manuscripten werden in beslag genomen, en na ondervragingen en folteringen werd hij op 27 januari 1940 geëxecuteerd. De rode ruiterij behoorde toen al tot de beroemdste werken uit de Russische literatuur, en werd een standaardwerk voor oorlogsverslaggevers. In 2013 bracht uitgeverij Van Oorschot een nieuwe, veelgeprezen vertaling uit van Froukje Slofstra, die het lezen nog meer de moeite waard maakt. (JS)

DE RODE RUITERIJ 
Isaak Babel
Uitgeverij Van Oorschot (2013)
133 bladzijden
Vertaling: Froukje Slofstra
Bestel dit boek

 

Oksana Zaboezjko – Veldonderzoek naar Oekraïense seks

We zitten in het hoofd van Oksana en daar komen we ook niet uit. Veldonderzoek naar Oekraïense seks is geen boek dat het van plot of dialoog moet hebben. We horen hoe de boze jonge vrouw zichzelf toespreekt nadat ze een nare relatie met een kunstenaar achter de rug heeft. Dat doet ze in deze toon: ‘Kijk wijfje, daar hadden we het gedonder in de glazen: je was verliefd. En hóé – blindelings uiteengespat, pijlsnel erin gestort, met een door de ruimte klaterende heksenlach.’

Het gaat niet alleen over de slechte verhouding, het gaat ook over de traditionele beelden die bij ‘een gezinnetje’ horen, over de rol van de vrouw, over het lichaam, over seks (al is het – anders dan de titel doet vermoeden – totaal géén erotisch boek) en… over Oekraïne. ‘Wat heb je nu in Oekraïne, Oekraïne is Kronos die zijn eigen kindertjes met huid en haar opvreet, dus moet je daar dan maar zitten wachten tot je crepeert of tegen de menopauze nog een literatuurprijs krijgt van een bejaardenclub in de diaspora?’

Kwaadaardig is het boek, maar ook eerlijk in het voortdurend willen ontleden – en misschien is het daarom dat dit boek na vijftien jaar onafhankelijkheid werd verkozen tot ‘het meest invloedrijke boek’. Het woord ‘bestseller’ doet bij ons een toegankelijke pageturner vermoeden, en dat is dit boek absoluut niet, maar toch: wijd en zijd vertaald en nog altijd zéér populair. (EvdV)

VELDONDERZOEK NAAR OEKRAÏENSE SEKS
Oksana Zaboezjko
Wereldbibliotheek (2009, in Oekraïne verschenen in 1996)
175 bladzijden
Vertaling: Helen Saelman en Marina Snoek.
Bestel dit boek

 

Joeri Olesja – Verhalen

Zoveel schreef hij niet, Joeri Olesja (1899-1960). Een roman (Afgunst) en wat verhalen. Hij kwam uit Odessa, net als Isaak Babel, en net als Babel werd ook hem het werken onmogelijk gemaakt door de censuur. Toen Babel vastgezet werd en verhoord vroeg men hem uitgebreid naar Olesja en naar diens ‘anti-Sovjet-houding’. Wonderlijk genoeg is Olesja niet vastgezet of omgebracht (Babel dus wel), en heeft zijn in omvang beperkte werk de jaren overleefd. Onlangs kwamen zijn verhalen in een dun boekje uit bij uitgeverij De Wilde Tomaat. Prachtig vertaald en toegelicht door Gerard van der Wardt lezen we het licht absurdistische proza van Olesja nu, en wat zo mooi is: zijn beknopte manier van schrijven doet nog steeds zijn werk. Hij beschrijft wat een bijna-stervende man op zijn sterfbed half wakend denkt en waarneemt, en dat duurt dan maar zeven bladzijden (en eindigt met de toch erg grappige zin: ‘Opa, opa, ze hebben een kist voor je gebracht!’), maar na het lezen bot het uit in je gedachten: het wordt groter, het dijt uit. Deze verhalen zijn droge sponsjes: wie ze leest vloeit zijn aandacht als water eroverheen, met als resultaat: het groeien van de spons. (EvdV)

VERHALEN
Joeri Olesja
De Wilde Tomaat (2016)
Vertaling: Gerard van der Wardt
Bestel dit boek

 

Laura Starink – Slag om Oekraïne

Mosterd na de maaltijd, zou je kunnen zeggen, dit boekje van Laura Starink over de achtergronden rond het Oekraïne-referendum van 2016. Toch is Slag om Oekraïne, met onder meer stukken die eerder op De Correspondent verschenen, een aanrader voor iedereen die het land eens op een andere manier wil bekijken dan alleen via de kranten en journaals. Toegegeven, een deel van dit boekje gaat diep in op de vraag over het al dan niet wenselijke van het welbekende associatieverdrag, inclusief een onverbloemd (positief!) stemadvies van Starink zelf. Daarin heeft de actualiteit haar inmiddels al wel ingehaald. Maar gelukkig gaat de voormalig NRC-journaliste ook verder. Ze kijkt naar het Oekraïne in de vele eeuwen hiervoor, plaatst de landkaart van het gebied in de context van verleden en toekomst, en vooral: ze zoekt de ‘gewone Oekraïner’ op en schetst zijn portret. Wat merken inwoners van het land zelf van de Russische invloed en van de wijdverbreide corruptie? Hoe besluit een rechtenstudent om zich plotseling als vrijwilliger bij het leger te melden om rebellen te bestrijden? Maar ook: hoe is het dagelijks leven eigenlijk in een hoofdstad die ouder is dan Moskou, maar jonger en dynamischer dan wij daar ver vandaan kunnen vermoeden? (JS)

SLAG OM OEKRAÏNE. REFERENDUM OVER EEN LAND IN OPSTAND.
Laura Starink
Augustus / Atlas Contact (2016)
112 bladzijden
Bestel dit boek

 

Fleur de Weerd – Het land dat maar niet wil lukken

Fleur de Weerd verhuisde in 2012 naar Oekraïne. Ze was er correspondent voor onder andere Trouw, Het Parool en Radio 1. Maar om dit boek te kunnen schrijven besloot ze niet alleen in Kyiv te blijven, maar het hele land door te reizen. Want, zo wordt haar verteld, ‘als je Oekraïne wilt begrijpen, moet je zijn geschiedenis kennen. Maar als je de Oekraïners wilt leren kennen, kun je beter de nachttrein nemen.’ Daarmee werd Het land dat maar niet wil lukken een verslag van een roadtrip, waarin we op meeslepende wijze meetreinen, van ver westelijk (het bergdorpje Oezjhorod, waar toeristen nep-merkkleding komen kopen) tot aan het verre oosten (Donetsk, naar een openluchtpark waar haar de kozakkencultuur wordt getoond – diezelfde kozakkencultuur die even daarvoor de verstoorders van de Gay Pride in Kyiv voortbracht). En ze neemt ons mee naar Tsjernobyl, naar de spookstad die is overgebleven na de ramp met de kerncentrale, tot aan De Krim en dan weer terug naar Kyiv, waar tijdens Fleurs aanwezigheid in 2014 de Majdan-revolutie uitbreekt. Het boek is de ideale introductie voor wie naar Oekraïne gaat, en leest heerlijk – het werd dan ook niet voor niets bekroond met de Bob den Uyl Prijs 2016, voor het beste Nederlandstalige reisboek. (EvdV)

HET LAND DAT MAAR NIET WIL LUKKEN, EEN REIS DOOR HET GRILLIGE OEKRAÏNE
Fleur de Weerd
Atlas Contact, 2015
272 bladzijden
Bestel dit boek