Waar we aan gewend waren: dat we van de teksten van Anouks liedjes de sfeer oppikten, en dat hier en daar een zin bleef hangen. In haar Birds, voor velen het mooiste songfestivalliedje dat we ooit stuurden, was dat bijvoorbeeld: ‘If being myself is what I do wrong, then I’d rather not be right.’ En dat ontredderde beeld van de ‘birds falling down the rooftops’ ondersteunde de al even ontredderde melodie. Maar de hele vertelling kregen we pas mee als we hem nalazen. Dat gaat nu eenmaal zo bij Engelstalige liedjes. Maar toen bracht Anouk in het najaar van 2018 een Nederlandstalig album uit: Wen d’r maar aan. En opeens was alles wat ze zei ongekleed.  

‘Ik vecht al veel te lang tegen de mensen die veel meer verwachten dan ik geven kan.’
Het album opent met de titeltrack, en daarin maakt Anouk het al meteen duidelijk: jullie kunnen me niet kennen, maar jullie denken wel van alles. Wen d’r maar aan is een klacht (‘Ze haten op jou en mij en denken te weten wie wij zijn.’) en een statement over hoe zij daarmee omgaat (‘Ik heb een masker opgezet, zo ga ik door het leven.’). Of beter: daarmee om móét gaan, want een vrolijke tekst is dit niet – dappere zinnen als ‘ik blijf wel staan, ja, wen d’r maar aan’ worden uiteindelijk overspoeld door het radeloze regeltje dat twee keer terugkomt: ‘Ik heb de moed opgegeven’.

‘Het bleek juist allemaal veel dichterbij.’
Na het al even trieste Ik mis je waarvan de tekst samen met Jenny Willemstijn en Guus Meeuwis is geschreven (‘Je zegt dat je niet meer weet wat je voelt, wie we samen zijn en wat je vindt.’) volgt gelukkig Jij, een lied dat straalt van liefde. ‘Je kuste me lang en zacht, en ik weet nog wel dat ik dacht dat liefde ver te zoeken was.’ De melodie krult al even verrast de hoogte in als sommige delen van de tekst: ‘Tot nu toe zag ik liefde alleen maar in m’n dromen (…). Het bleek juist allemaal veel dichterbij.’

‘Gevangen door je liefde ben ik je kwijt.’
Er volgen twee – opnieuw – worstelende songs: in Liefde kent geen haat moet de ik-persoon besluiten om iemand die lelijk doet met vriendelijkheid te bestrijden (‘Elke keer als jij weer rare keuzes maakt geef ik liefde, geen haat, en hou m’n hoofd recht en ga door’) en in Kom terug is het de verlatenheid die desolate zinnen dicteert als: ‘In een helder ogenblik kijk ik naar mijn spiegelbeeld en zie de liefde staan,’ en ‘Want wat kan ik als ik niks kan.’

‘Ik hou van mensen die niet bestaan en zie cijfers in de maan.’
Het mooiste, kortste, meest mysterieuze, maar ook eenzaamste lied is Red mij. In een geëmotioneerd gesprek in het tv-programma De wereld draait door gaf Anouk aan: ‘Als je het allemaal niet meer weet zoek je het hogerop.’ Ze kon dan ook nauwelijks reageren toen de beginzinnen werden voorgelezen: ‘Ik ben zo iemand, dat als je vraagt: gaat alles goed met jou vandaag, ik zeg ja, terwijl ik denk: komt hier ooit een einde aan.’
De zinnen die daar in de tekst op volgen zijn al net zo droevig: ‘Bestaat echt alles om me heen? Klopt dit wel? Want niemand weet: de stemmen in m’n hoofd zijn krachtig, zoals een orkaan.’ En bij zulke wanhopige twijfel kan het refrein alleen maar een aanroep zijn van iets als een god: ‘Red mij. Laat me niet meer los. Ik smeek U. Ik smeek U op m’n knieën. Ik smeek U hier en nu.’ De song eindigt daarna met blazers die in een paar lange noten de leegte benadrukken.

‘Laat me je vertellen wat er na een aantal jaren leven met jou in mij groeit.’
Het prijsnummer – want eerste single – is Het is klaar. Na het kwetsbare Red mij is dit een totaal ander lied: een wraakhymne. In de bijbehorende clip zien we mannen gemept worden en uit het raam gegooid. Wat mooi is in dit boze lied: de minieme variaties in de terugkerende zinnen. Zo zingt Anouk eerst: ‘Jij kijkt me aan alsof de wereld vergaat, en dat is waar, ja.’ Maar als dat stukje opnieuw voorbijkomt is het: ‘Jij kijkt me aan alsof de wereld vergaat, en da’s deels waar, ja.’ Deels – niet meer volledig! Alsof de zangeres zich door het uiten van de woede, ja, door het zingen van dit lied zelf, aan het herstellen is!
Ook geinig: de variatie in de scheldwoorden. Die gaan van ‘waardeloze vent’ (eerste refrein) naar ‘waardeloze gast’ (tweede refrein) naar ‘waardeloze chappie’ (laatste refrein).

‘Ik mis mezelf in alles wat ik doe.’
In Zwart is de lucht zien we de wanhoop terug van Red mij: ‘Ik voel de zon van vroeger, waarin ik zorgeloos speelde als kind. Tot de nacht valt, helder en zuiver als glas.’ Alleen is de melodie lieflijker. Berustender misschien. Of, laten we zeggen, beschouwender – alsof het helen al een aanvang genomen heeft. Want in de laatste drie songs klimt de stemming. Lawaai is een liefdesliedje-in-moeizame-dagen: ‘We hebben elkaar, schat, en al het andere is alleen maar lawaai op de achtergrond.’ Lente is ronduit gelukzalig: ‘Honderd tinten geel en groen. Ik geef de warme zon een zoen en bloei.’ En Ver weg van jou is een intense verklaring van moederliefde voor een zoon die het huis uit gaat: ‘’Je hebt geen weet hoeveel ik van je hou. Met beide ogen dicht pak ik je stevig vast, voel me rijk nu je hier nog bij me ligt.’

‘Wat gezegd is, is gezegd, wat gedaan is, is gedaan.’
Zoals altijd zijn de meningen over Anouk verdeeld, en dus ook over dit album. In de Volkskrant werd de spot gedreven met de teksten, en ja, je kunt kritiek hebben op de fouten (‘die venijn’ in plaats van ‘dat venijn’ bijvoorbeeld) en de simpele straattaal (‘Ik heb het met jouw rotkop gehad’) – maar is het niet juist die directheid die maakt dat Anouk ons héél dichtbij laat komen? Zelf zegt ze daarover: ‘Soms waren de teksten te poëtisch, dat past helemaal niet bij mij. Je hoort weleens prachtige Nederlandse liedjes, maar dan denk ik: Wat de fuck zeg je nou eigenlijk? Aan de andere kant mag het ook weer niet te simpel klinken. Het moet geloofwaardig zijn, op de manier waarop ik praat.’

Hoe dan ook: Anouk gaat heus weer terug naar Engelstalig, misschien is dit zelfs maar een eenmalige uitstap. En ook in haar Engelse teksten is ze direct. Ze zegt: ‘Bijna ál mijn nummers zijn persoonlijk, alleen komt dat Nederlandstalige wat directer binnen.’
Maar intussen besloot ze dat ze veel van deze songs niet live uit wil voeren, omdat ze – vanwege het Nederlands – te anders en vooral ook te kwetsbaar zijn. En precies die beslissing is het, die duidelijk maakt wat ze de luisteraar met dit album geeft: haar echte hart, haar rauwe zelf.

Tracklist:
Wen d’r maar aan (Muziek: Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad, Tove Johansson)
Ik mis je (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad, Tove Johansson)
Jij (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad)
Liefde kent geen haat (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad)
Kom terug (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad, Tove Johansson)
Red mij (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad, Alec Petrus Silva)
Het is klaar (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad)
Zwart is de lucht (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad, Tove Johansson)
Lawaai (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad)
Lente (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad, Tove Johansson)
Ver weg van jou (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad)
Bonustrack:
Dominique (Anouk Teeuwe, Martin Gjerstad, Tove Johansson, Jenny Willemstijn)

Alle teksten: Anouk Teeuwe, behalve
Ik mis je (Anouk Teeuwe, Jenny Willemstijn, Guus Meeuwis)
Dominique (Anouk Teeuwe, Jenny Willemstijn)