Edward van de VendelAls Eurovisie een land was, dan was Zweden de bezetter. Niet alleen is de grote baas van het festival een Zweed en zijn er veel Zweden betrokken bij de jaarlijkse productie,
niet alleen beheersen Zweedse songschrijvers het speelveld (dit jaar zijn ze betrokken bij vier songs, in 2022 ook bij vier, in 2021 bij acht, in 2020 bij acht en in 2019 zelfs bij negen),
maar daarnaast evenaarden de Zweden na Liverpool de Ieren met zeven overwinningen en is hun Loreen de nieuwe Logan.
Wacht – dit werken we uit. En we gaan ook dieper in op Tattoo, Loreens song van dit jaar, die alle kansen van zegevieren heeft.
Loreen – Logan
Loreen (Lorine Zineb Nora Talhaoui, 39 jaar) gaat winnen. Dat waren wekenlang voorspellingen voor het Eurovisie Songfestival 2023, en verdorie ze maakte het waar. Loreen won de jurystemming en de totale stemmen-optelling, zodat ze vertrok met een kroon op haar hoofd.
En daar had ze er al een van: haar vorige deelname, met Euphoria, in 2012, mondde uit in een van de meest kenmerkende festivaloverwinningen, met giga-streaming en giga-succes.
Twee keer winnen? Dat is een zeldzaamheid, zo blijkt uit onze lijst met prestaties van terugkerende winnaars. Tot aan dit jaar lukte het maar één artiest: Johnny Logan uit Ierland won zowel met What’s another year (1980) als met Hold me now (1987).
Maar nu is Loreen the next Logan, en we zagen het allemaal aankomen.
Waarom?
Hierom:
Tekst
Of eigenlijk eerst: niet hierom. Want de tekst van Tattoo is allesbehalve prijswinnend. De enige echt mooie zin is de kopregel van het refrein: you’re stuck on me like a tattoo. We kunnen ons voorstellen dat de songschrijvers eerst die verwoording vonden en er daarna omheen associeerden – de rest van de lyrics bestaat namelijk uit zinnetjes die we uit miljoenen andere liefdesliedjes kennen:
I don’t wanna go, but baby, we both know
this is not our time…
en:
All I want is to be loved and all I care about is you…
Erg is die voorspelbaarheid niet, want Tattoo hoeft het niet van de gesproken boodschap te hebben, de gevoelde boodschap is sterk genoeg.
Een verliefdheid
Waar bestaat die gevoelde boodschap uit? Laten we daarvoor eens kijken hoe Loreen te werk gaat bij het vormgeven van een nieuw nummer.
Het begint met een mail. In dit geval kwam die van componist Thomas G: son. Ze las zijn bericht om tien uur ’s avonds, er was nog geen sprake van Eurovisie, de enige boodschap was ‘Wat vind je hiervan?’
Loreen voelde meteen: hier broeit iets. Een, in haar eigen woorden, ‘verliefdheid’. Pas weken later, nadat ze al wat ‘hard work’ in de studio op het liedje had losgelaten (oftewel: de compositie door aanpassingen volledig naar zichzelf had toegetrokken), kwam de vraag: zou je eventueel interesse hebben in Melodifestivalen, de Zweedse voorronde van het Songfestival?
Loreens reactie: ‘NEE!’
Maar na een hele reeks nee’s in haar hoofd, en nadat iedereen zei: ‘We snappen het, Loreen, je wilt en kunt het niet doen, we zullen aan de organisatie doorgeven dat het een nee is,’ voelde ze in haar hele lijf dat het toch een ja moest zijn. ‘Als een fysieke reactie. Ik ben langzaam, weet je.’
Opkrabbeling
En dat fysieke-in-haar-lichaam zat hem in wat zich in haar verbeelding afspeelde toen ze de song hoorde. ‘Ik zag het podiumbeeld voor me, ik zag de vibe, de kleur, de vertelling, en van daaruit ben ik begonnen met bouwen. Het visuele aspect is voor mij het allerbelangrijkste.’
Dat leverde een spannende, geheimzinnige act op. Loreen begint tussen twee horizontale lagen die haar bijna lijken te pletten. Ze lig-zingt over hoe de geliefde en zij elkaar moeten verlaten. Maar: de lagen onder en boven haar zijn in feite LED-screens van elk vier bij vier meter waarop iets geprojecteerd kan worden – aardkleuren, natuurlijke bewegingen, die woestijnachtig aandoen, met zandwarrelingen en stofstormen. Gaandeweg wordt de bovenste laag (het ‘plafond’) opgetild en kan Loreen overeind komen. Daarmee geeft de hele song het idee van een opkrabbeling. Van een tebovenkoming. Van een heling.
Hoop – kracht – natuur
Dat past bij de drie kernwoorden die aan ze haar optreden meegeeft. Loreen: ‘De song is een weerslag van wat ik in mijzelf voel en wat volgens mij ook collectief voor ons allemaal geldt. Als je nu naar de wereld kijkt dan zijn er krankzinnige dingen gaande, met COVID en polarisatie en de klimaatcrisis, en het eerste wat ik wil wat mensen voelen bij Tattoo is hoop. Hoop is zo belangrijk. Ik begrijp best dat het suf klinkt, maar we moeten blijven zien dat er naast al het negatieve ook zoveel moois is.
Het tweede wat ik mensen wil laten voelen is hun eigen kracht.
En het derde, en ook dat klinkt suf, is: natuur. Want daar halen we onze energie vandaan. We lopen als kleine batterijtjes rond in onze steden, maar we moeten beseffen dat ons opladen van de natuur komt. Je kunt ook naar een therapeut gaan – ik hou van naar therapie gaan en praten, haha – maar als je het combineert met in de brute natuur zijn, en dan heb ik het niet over een parkje, dan zou ik zeggen: bel me als je terug bent en zeg me hoe je je voelt.’
Intuïtie
Dit klinkt allemaal behoorlijk spiritueel en dat klopt. Loreen is niet iemand die zich door het leven redeneert. Ze hecht belang aan aftasten & fingerspitzen & buikgevoel. Begrijpelijk, als we lezen hoe bij Euphoria intuïtie haar de Eurovisie-overwinning bracht: ‘In het begin geloofde niemand in de act die ik voorstelde: het intieme podium, mijn ingekeerde dansen, het nauwelijks in de camera kijken. Ik was doodsbang voor wat er zou gebeuren, maar ik voelde intuïtief dat het zo moest, en niet anders. Dus toen ik won was het alsof het universum tegen mij zei: “Zie je? Intuition is what it’s all about.”‘
Nomade
Maar er zijn ook concretere invloeden. De zand- en aardkleuren uit het Tattoo-optreden bijvoorbeeld – die hebben te maken met Loreens ‘nomade’-staat, zoals ze het zelf noemt. Loreen groeide op in Zweden, met een Marokkaanse moeder, vanuit een voorgeschiedenis van vrouwen die hun eigen weg moesten zoeken:
Loreens oma verloor haar eerste man aan de Tweede Wereldoorlog. Haar familie zocht al snel een nieuwe man voor haar uit, maar Loreens oma wilde haar eigen beslissingen nemen. En dus besloot ze om met haar twee kleine kinderen anoniem naar een Berberdorpje ver weg te verhuizen en een winkeltje te beginnen. Dat deed ze… verkleed als man.
Ook Loreens moeder besloot aan familiedruk te ontkomen door op haar veertiende als ongeschoold meisje naar een vreemd land, Zweden, te verhuizen. Op haar zestiende kreeg ze haar eerste kind en op haar negentwintigste stierf haar echtgenoot, waarna ze in haar eentje, met veel hulp van die oudste dochter – Loreen – zes kinderen grootbracht.
Statements
Sterke vrouwen – vandaar kracht.
Aardse kleuren en de hashtag ⵣ (het Berbersymbool) die Loreen vaak gebruikt in haar posts – vandaar natuur.
Nu moeten we alleen nog naspeuren waar dat derde steekwoord, hoop, vandaan komt.
Daarvoor kijken we naar Loreens vorige deelname aan het Zweedse Songfestival. Want ja, ze probeerde al eerder terug te komen. In 2017 zong ze Statements – een stevig, boos nummer waar de kijkers destijds niet genoeg stemmen voor over hadden, Loreen bleef steken in de Zweedse halve finale. Wij schreven er destijds een artikel over (kader), waaruit bleek hoe politiek geladen die song was. Loreen: ‘Statements was a Che Guevara-song. I was motherfucking angry because of the motherfucking times!‘
Constructief
Maar in plaats van woede kiest ze nu, bij Tattoo, voor pop (halverwege horen we 150 beats per minute), voor bemoediging, voor licht. Wat is er veranderd?
Loreen is een muzikaal activiste. Ze ontmoette, toen ze in Azerbeidzjan was voor Euphoria, mensenrechtenstrijders, ze ging in Belarus bij dissidenten op bezoek, ze beijvert zich wereldwijd voor scholing voor kinderen en spreekt zich regelmatig uit over discriminatie en racisme – en dus is de frustratie over wat er in de wereld gebeurt niet minder geworden, Toch zegt ze nu: ‘Let’s be constructive about things, because there are so many thing To. Be. Happy. About.’
Ofwel: hoop.
Het kanon
Uitgangspunten zijn leuk, maar niets vliegt op als er geen goede song is. Daarvoor werd dit keer niets aan het toeval overgelaten. Zes namen tekenen voor muziek en tekst van Tattoo. Twee vrouwen: Loreen, natuurlijk, en Moa Carlebecker (zelf vorig jaar negende in de Zweedse finale en ze schreef ook het winnende liedje voor het Amerikaanse Songfestival). Plus vier mannen met, zachtjes gezegd, ‘aantoonbare ervaring’.
Lijstje:
Jimmy ‘Joker’ Thörnfeldt schreef tot nu toe in totaal 18 Melodifestivalensongs,
Peter Boström schreef er 25,
Jimmy Jansson 31,
en kampioen Thomas G:son 69 – plus nog 35 voorrondeliedjes voor andere landen.
Boström en G:son waren ook de mannen achter Euphoria, maar voor Tattoo duwden ze dus het kolossaalste kanon uit de hangar: een samenwerking met hun grootste concurrenten.
Past dat?
Wat een commercie-machine, zou je zeggen. Past dat bij de eigenzinnige Loreen Talhaoui?
Blijkbaar wel. Loreen: ‘Alles begint bij mezelf. Ik wil mezelf leren kennen en mezelf ontwikkelen. Maar het doel is altijd om naar buiten toe te werken. Om vanuit mijn persoonlijke betrokkenheid anderen te helpen, met anderen mee te voelen en de samenleving te veranderen.’
En: ‘Ik hou van het woord populair. Dat klinkt als “voor de mensen, voor het volk”. Ik wil niet bij een leuk kliekje horen dat aan kuuuuuunst doet.’
En: ‘Ik wil een brede massa aanspreken, maar ook mijn integriteit en mijn visie behouden.’
De balans
Met Euphoria bewees ze dat ze die twee kanten (massa en eigenzinnigheid) in zich kon verenigen binnen Eurovisie, dat ze ‘een belangrijk platform dat geluk, vreugde en gemeenschap teweegbrengt’ noemt.
Met Tattoo herhaalt ze die overbrugging, omdat, wanneer Loreen met haar armen wijd staat, we aan twee kanten de tegenstellingen op haar vingers zien liggen:
links Stockholm, rechts het Rifgebergte,
links meisje, rechts diva,
links EDM, rechts Arabische strijkers,
links activiste, rechts verbindster,
links kunst, rechts pop,
maar op de beste momenten – en Tattoo is zo’n best moment – wordt alles in balans gehouden door wat zich tussen die armen in het midden bevindt:
Loreens geschiedenis, Loreens ervaringen, Loreens intuïtie,
Loreens stem, Loreens blik, Loreens hart.
