Europapa, het liedje van Joost Klein dat Nederland naar het Eurovisie Songfestival van 2024 stuurt, is een worp in een totaal andere richting. De meeste van onze recente inzendingen bouwden aan één breed verhaal over inkeer en mentale gezondheid, maar nu stormt Joost Klein het podium op met feest. Nou ja – zo lijkt het.
Want net wanneer heel Europa hakkend door de woonkamer hopt is er opeens méér dan feest.
Hoe zit dat?

Als je aan Joost Klein vraagt welke song we moeten beluisteren om hem te leren kennen, dan zegt hij:
‘Ik ben nogal genre-fluïde. Ik zou zeggen Florida 2009 aan de ene kant en Wachtmuziek aan de andere. Dat is een partysong met een diepere betekenis – o, ik voel me net Stromae als ik dit zeg.’
En ja, in die paar zinnen zit zóveel wat met Europapa te maken heeft, dus laten we de elementen uit zijn antwoord ontrafelen.

Wie is Joost?
Wie is Joost? Kijk even dit samenvattingsfilmpje van het Jeugdjournaal.
Of lees deze samenvattingszinnen: geboren in 1997, opgegroeid in Friesland, ouders stierven toen Joost 12 was en 13, waarna hij in zijn tienerjaren bekend YouTuber werd (als EenhoornJoost), later een dichtbundel schreef, acht albums maakte, met succes-singles als Droom groot, Ome Robert en vooral Friesenjung.

Wat is zijn genre?
‘Gabberpop’ – als dat woord niet te beperkend zou zijn. In het kort: hoge-hartslagbeats plus grap-rapteksten plus nietsontziende eerlijkheid plus refreintjes die je oren vastpakken, er een knoop in leggen en daarna nooit meer loslaten.
Of nog korter: Joost Klein is oneindig lol hebben op een sokkel van verdriet.

Refrein
Het eerste nummer dat hij als visitekaartje noemt, Wachtmuziek, begint met een oorinvasie. Drie zinnetjes die aandoen als een kinderliedje na zestien Kitkats en een hapje lachgas:
Als ’t echt teveel wordt, als je groen en geel wordt, en je hebt een hoop verdriet.
Net zo’n refreintje zit er ook in Europapa:
Welkom in Europa, blijf hier tot ik doodga, Europapa, Europapa.
En dat dan meerdere keren. Besmettelijker dan Covid in april 2020, en niemand die het ook maar ene syllabe scheelt dat onze song dit jaar in het Nederlands is. Dit snappen ze in Kópavogur ook.

Euro
Al is Kópavogur (random voorbeeld, stad op IJsland) een van de weinige Europese referenties die Klein niet in zijn tekst heeft gezet. Wel heeft hij het heel slim over friends in France, over Wenen, Polen, Berlijn, over Deutschland (‘Ich bin so allein’), over Italië (‘Io sono in Italia’), en al zijn er escargots, fish and chips, en al is er sprake van een paëlla.
Met dat noemen van al die Europese namen beoefent Klein bijna een Eurovisie-subgenre. Eerder hoorden we dat al in bijvoorbeeld Autostop (Griekenland 1980), Européennes (Frankrijk 1986), Somewhere in Europe (Ierland 1990), Sieneke’s liedje in 2010 natuurlijk en zelfs het roemruchte voorrondelied E-Mail to Berlin van Double Date (Nederland 1999).

Stromae
Maar Klein gaat verder dan dat. Het zijn niet alleen steden, landen en  gerechten die hij noemt, er is ook een verwijzing naar een andere artiest, en zelfs naar een ander nummer: Papaoutai van Stromae. Dat past helemaal in Kleins werk. Zijn teksten bulken van de verwijzingen naar muzikanten en liedjes. Hier een volledig lijstje maken zou lezers wegjagen, maar Klein noemt zich in zijn teksten herhaaldelijk de Nederlandse Eminem,
hij quotet ‘rennen, vliegen, vallen, opstaan en weer doorgaan’ van Herman van Veen in Droom groot,
32 jaar van Doe Maar in Ome Robert,
‘een steen verleggen’ van Bram Vermeulen in Florida 2009,
en dan heb je nog die talloze songtitels die ook namen van andere artiesten zijn: Guus Meeuwis, René Froger, Marco Borsato Freestyle …

Papa
Maar in Europapa is de verwijzing niet voor niks Papaoutai (‘Papa, waar ben je?),
Europapa heeft ook niet voor niks ‘papa’ als laatste twee lettergrepen,
en niet voor niks noemt Klein zijn song Florida 2009 als de andere helft van zijn visitekaartje.
Die track gaat in première tijdens zijn optreden op Pinkpop 2022. ‘Dit nummer is alleen voor mijn ouders,’ zegt Joost, wanneer het knallen en dansen onderbroken wordt door inkeer. ‘Luister vooral mee,’ zegt hij tegen het publiek, en zittend op een geluidsbox, met de vlag van Friesland om zijn schouders, begint hij aan zijn eerste zinnen:
‘Daar sta je dan, tijdens de crematie van je pa.
Na al die tijd van vluchten sta je stil, en denk je na.’

Missen
Verderop zegt hij:
‘Misschien was het niet juist, maar ik mis ons,
en ik mis thuis.’
En, refererend aan de titel Florida 2009 (een bezoek aan Walt Disney World):
‘Wat is een pretpark zonder pret?’
Ook in zijn nummer Papa en mama staat letterlijk:
‘Ik mis mijn mama en mijn papa.’
En in Europapa zegt hij het als het liedje na alle party tot een ontroerende stilstand komt, helemaal op het einde:
‘Ik mis je elke dag,
is wat ik stiekempjes fluister.
Zie je nou wel, pa –
ik heb naar je geluisterd.’

Euro + Papa
Met dat einde plakt Joost Klein de twee helften van zijn visitekaartje op een prachtige manier aan elkaar. Even ervoor roept hij namelijk al: ‘Welkom in Europa, jongen!’ en daarmee mimet hij zijn vaders stem. Europapa is dus zowel Euro als Papa, is zowel feest als verdriet.
In een mini-docu die hij op zijn zestiende over zijn leven maakte zei hij het al: ‘Het is iets wat ik altijd met me mee zal dragen. Maar dat is prima. We kunnen hoog en laag springen, maar zo is het.’
En in een ander interview zei hij: ‘Het was wel een beetje duister, maar het heeft me altijd geïnspireerd.’

Spelen
Hij zei ook: ‘Snel volwassen worden, het geeft je veel wijsheid. Maar tegelijkertijd heb je veel minder ruimte om gewoon het kind te zijn dat domme dingen doet.’
De vraag is of Klein die ruimte om ‘domme dingen te doen’ in zijn werk niet tóch inneemt, want de grote aantrekkingskracht van zijn kunst (hem een rapper noemen doet tekort, hij is ook visueel artiest, hij is ook woordmeester) is nu juist die ongebreidelde kindercreativiteit die hij in een eeuwig plasje tranen staat uit te leven.

Eurovisie
En was het niet daarom dat hij zo graag mee wilde doen aan Eurovisie? Hij riep, toen hij vorig jaar kandidaat was in de Vlaamse versie van De Slimste Mens halverwege een antwoord op een heel andere vraag: ‘Ik wil meedoen aan het Songfestival! België, ik heb jullie nodig!’ Hij liet een petitie starten door 3Fm en hij zei: ‘Ik maak gewoon Eurovisiemuziek!’
Maar hij gaf de laatste maanden vooral aan hoe hij zich zijn hele leven al naar Eurovisie toe beweegt, simpelweg omdat hij het festival als kind samen met zijn ouders bekeek.

Truc
Die inzet voel je in zijn nummer en daarmee is Joost Klein onze ideale songfestivaltroubadour. Zijn liedje is, zoals hij zelf zei, ‘the epifany of all that I’ve done’- maar nog meer dan dat is Europapa de hartveroverende truc waarmee Joost Klein zichzelf zittend op de bank, in de Friese huiskamer, tussen zijn papa en zijn mama, terug de tijd in tovert.

Pret
En nee, dat is het toch niet. Of niet helemaal. Want aan het einde van de clip die bij het nummer hoort (met cameo’s van onder anderen S10, mede-auteur Donnie en René Froger) gaat er een huis in een weiland in vlammen op, en even later gaat er ook een foto van een gezin in vlammen op, waarna het eindscherm zegt:
‘From: me.
To: my parents.‘
Bij de songpresentatie zei Joost daarover: ‘Je moet soms afscheid nemen van de dingen die je liefhebt. Dit is een afsluiting: papa, mama, jullie zullen er altijd voor me zijn – maar nu moet ik verder.’
Of hem dat gaat lukken, zal na Eurovisie blijken. Eerst dat pretpark in Zweden beleven.
O, laat het dit keer mét pret zijn.