Soms valt een Eurovisieliedje zo mooi samen met het leven van wie het zingt. Soms moet je gewoon regel voor regel door de songtekst, omdat het verhaal zich ervoor leent. Stay van Monika Linkytė is daar zo’n voorbeeld van. Monika staat voor de tweede keer voor Litouwen op het Eurovisie Songfestival, maar het contrast tussen die twee deelnames kan haast niet groter. Van een mierzoete Eurovisiekus naar een eeuwenoude Litouwse spreuk.

Het eerste couplet
In 1992 wordt Monika geboren. Ze groeit op in Gargždai, een stadje niet ver van de Litouwse kust.

I’ve carried sadness with me
I hid it well since sixteen
(uit Stay)

Een paar weken voor Monika’s tweede verjaardag neemt haar land voor het eerst deel aan het Eurovisie Songfestival. Litouwen groeit struikelend op, die eerste jaren na de Sovjetunie, die eerste jaren op het Eurovisiepodium. Monika groeit mee. Haar oma zingt al haar hele leven. Haar moeder is muzieklerares. Over veel dingen in haar leven is Monika niet zeker, maar hierover wel: ze wil muziek maken. En ooit zal ze haar land vertegenwoordigen op dat podium.

Een strijd

And all the crying all the fighting
It kept putting out the fire
That burned so bright within me

Lange tijd is het een strijd: een stabiele, zekere toekomst, of toch de muziek? Op haar vijftiende probeert Monika het Junior Eurovisie Songfestival te bereiken, maar ze strandt in de Litouwse finale. Ze maakt haar gymnasium af en gaat studeren aan de universiteit van Vilnius. Gezondheidswetenschappen. Ze houdt het drie semesters vol, dan stopt ze.

2010, 2011, 2012, 2013, 2014

As I look back to all these years
To broken dreams disguising fear
Being someone that I’m really not

Wat niet stopt, is de muziek, telkens weer die muziek in Monika’s leven. Ze schrijft haar eigen nummers en werkt samen met andere muzikanten. Vijf keer achter elkaar doet ze mee aan de Litouwse voorronde voor het Eurovisie Songfestival. Ieder jaar opnieuw haalt ze het niet. Na die vijfde nederlaag schrijft ze zich weer in bij de universiteit. Rechten, deze keer. Opnieuw houdt ze er na een paar maanden mee op. ‘Ik wilde leven naar wat anderen verstandig voor mij vonden; ik vormde me naar hoe zij mij zagen, naar wat zij van mij wilden maken. Maar dat werkte elke keer niet.’

De laatste kans
Nog één keer wil ze het proberen. Nog één keer schrijft Monika zich in voor de Litouwse Eurovisie-voorronde. Weer lijkt ze het niet te halen, maar dan komt er een vraag: of ze in de finale als duo, met zanger Vaidas, een liefdeslied wil zingen. Monika twijfelt, maar voelt dat het haar laatste kans is om dat grote doel te bereiken. In aanloop naar het optreden met Vaidas stelt de stage director voor dat hij en Monika er iets van maken dat mensen niet snel vergeten: als ze elkaar nou eens vol op de mond zoenen halverwege het liedje? 

De zoen
De rest is geschiedenis: drie maanden later staan ze met This time op het podium van het Eurovisie Songfestival 2015. De kus is er nog, is langer geworden, en heeft nu twee spiegelbeelden: op hetzelfde moment zoenen de twee vrouwelijke backing vocals elkaar ook, en de twee mannelijke óók. Monika haalt met Vaidas de finale voor Litouwen. Haar droom is uitgekomen.

Of toch niet? Want ergens wringt het. Heeft ze nou, na al die mislukte pogingen, uiteindelijk het Songfestival gehaald omdat ze goed kan zingen?  Ieder interview voorafgaand aan het Songfestival gaat eigenlijk alleen maar over die zoen. En ieder interview neemt Vaidas trouwens de hoofdrol op zich, omdat die beter Engels zou kunnen. Monika zit erbij, blijft lachen, blijft professioneel, blijft presteren. This time eindigt achttiende in de finale.

Het tweede couplet

I took it all on myself
I asked for nobody’s help

Er zullen aanbiedingen zijn gekomen. Verleidelijke kansen op snelle roem en succes; of ze niet als duo verder zouden willen, nog meer mierzoete liefdesliedjes en ondertussen die mythe in stand houden van die kus. Maar Monika gaat alleen verder. Haar debuutalbum haalt later dat jaar platinum, ze wint de belangrijkste muzikale prijs in Litouwen voor ‘Beste album’, ‘Beste liedje’ en ‘Beste vrouwelijke act’. 

Weg

Had to taste it
And embrace it
All the bitterness of failure
To find myself within me

En in 2016, een jaar na haar Eurovisiedeelname en haar muzikale doorbraak, neemt Monika nog een onverwachts besluit. Ze vertrekt. Ze laat het succes en de beroemdheid achter en start, opnieuw, een opleiding. Geen Gezondheidswetenschappen, geen Rechten, maar: Muziekeducatie. In Londen. Wie zoekt naar wat de artiest Monika Linkytė, die al die jaren zó hard en zó vaak probeerde, vanaf dat moment nog doet, vindt niet veel. Maar Monika zelf vindt in Londen wél iets: zichzelf. 

Open mic
Nu, zeven jaar later, staat ze er weer voor Litouwen, nu op het Eurovisie Songfestival 2023. Dat begon eigenlijk met een grap. Haar zangcoach in Londen, met wie ze goede vriendinnen was geworden, nam haar mee naar een open mic avond in haar favoriete pub. ‘Ik ontmoette haar vrienden, eentje was een enorme Eurovisiefan. Nicola, zei ik, zal ik anders gewoon weer met de Litouwse voorronde meedoen dit jaar? Want als ik dan win, kan ik voor jou een ticket regelen voor het Songfestival in Liverpool! Ze dacht dat ik een grapje maakte, maar ik merkte dat er een knop omging in mijn hoofd. Drie weken had ik om het liedje te schrijven én op te nemen. Maar ik wist al waar het over moest gaan.’

Nicola is nu een van haar achtergrondzangeressen. Dat zegt eigenlijk alles: Monika’s deelname aan het Eurovisie Songfestival 2023 is volkomen anders dan die van acht jaar geleden. Niet meer in de schaduw van een ander, maar omringd door vrienden. Niet meer het liedje van een ander, maar haar eigen muziek. En niet meer de mierzoete liefdesboodschap van een ander, maar haar eigen eerlijke verhaal.

Just stay with me
My heart is bleeding
I need your healing

Het refrein
Dat is misschien wel het mooiste contrast van het optreden van Monika Linkytė: hoe verdrietig en soms wanhopig vooral het refrein soms ook lijkt, ze zingt voluit, geniet van elke seconde, elke hoge noot. Want dit is wie ze is, met alle fouten die ze maakte, met alle eenzaamheid die ze moet hebben gevoeld. 

Wait for me
Well it ain’t easy
To love someone like me

Čiūto tūto
Twee woorden Litouws klinken er, telkens opnieuw, in de verder volledig Engelse tekst: Čiūto tūto. Exact valt dat niet te vertalen, het is een uitdrukking die rechtstreeks uit de Litouwse folkmuziek komt. Het kan betekenen: ‘Het is te hard’, maar ook ‘Het klinkt te luid’. En beide vertalingen passen mooi bij wat Monika er telkens achteraan zingt: 

Finally my heart is beating

‘Dit liedje gaat over heel worden. Herstellen van de pijn. Het is mijn persoonlijke verhaal, maar volgens mij kan het evengoed voor heel Europa gelden: is de wereld sowieso niet op zoek naar heling, naar herstel? ‘Čiūto tūto’ is een soort magische spreuk die je uitnodigt terug in jezelf te keren, naar jezelf te luisteren en vanuit je hart te leven.’

En met het telkens herhalen van die bezwerende woorden eindigt Stay. Het leven is soms te hard, te zwaar, mijn hart klopt soms te hard, te luid. Maar godzijdank klopt het. Eindelijk klopt het.

Foto: Reda Mickeviciute / Eurovision.tv