De afgelopen weken ging Eurostory op zoek naar verschillende antwoorden die mogelijk zijn op de vraag Hoe politiek is het Eurovisie Songfestival in Tel Aviv? In het derde deel van dit drieluik van verschillende meningen laten wij Dorien Ballout aan het woord, een van de drijvende krachten achter docP: een organisatie die in 2012 is opgericht om de ‘Boycot, Desinvestering en Sancties’ (BDS) tegen Israël in Nederland te versterken.

Op 6 april vond in AFAS Live de elfde editie van Eurovision in Concert plaats. Bij de hoofdingang van AFAS Live werd er geprotesteerd door docP. Waarom?
Wij waren bij Eurovision in Concert om de deelnemers, het publiek en de pers te wijzen op het feit dat het Eurovisie Songfestival – en het daarbij horende gevoel van eenheid, inclusiviteit en saamhorigheid – door Israël misbruikt wordt. Met het Eurovisie Songfestival hoopt Israël zich van z’n beste kant te tonen en apartheid, militair geweld en uitsluiting te verbloemen. Wij probeerden de aanwezigen hier op een vrolijke manier bewust van te maken: met optredens van de ‘Fanfare van de Eerste Liefdesnacht’ (een kleurrijk straatorkest), een queer choir en dabke-dansers – een populaire volksdans uit het Midden-Oosten. Daarnaast hadden we een replica van de ‘Apartheidsmuur’ meegenomen waarop verschillende teksten werden geschilderd. Een verwijzing naar het zogenoemde pinkwashen: het misbruiken van de LGBTQI+-beweging om een progressief karakter te veinzen.

Jullie hadden een replica van de muur meegenomen…?
Klopt. Die Apartheidsmuur is een in 2002 bedachte en een grotendeels in 2015 gebouwde constructie van bijna tien meter hoog. De muur is inmiddels honderden kilometers lang en bestaat hoofdzakelijk uit beton, torens, controleposten, prikkeldraad en greppels. En dat terwijl het Internationaal Gerechtshof de muur in 2004 illegaal, en in strijd met het volkenrecht, heeft verklaard. Sterker nog: het hof wil dat Israël de muur afbreekt. Van die muur hadden wij een replica van spaanplaat meegenomen. Eén van de mensen die bij Eurovision in Concert protesteerde, studeert momenteel af aan de Rietveld Academie op het thema kunst en activisme: hoe kan je middels kunst het nodige losmaken? Daar was dit natuurlijk een prachtig voorbeeld van. Gekleed in militaire uniformen schilderden enkele demonstranten teksten als ‘We are all human’ op de replica. Met roze verf. We hebben nog geprobeerd mensen uit het publiek erbij te betrekken, maar dat lukte niet echt.

Een ludiek protest met een zware politieke boodschap. Heeft een bezoeker van Eurovision in Concert daar überhaupt wel trek in?
De reacties waren behoorlijk positief. Omdat het publiek niets misdaan heeft, wilden wij er een vrolijk, liefdevol protest van maken. Verschillende bezoekers gaven aan niet naar Tel Aviv te gaan vanwege de Israëlische politiek. Anderen zeiden: ‘Wij begrijpen jullie bezwaren, maar onze voorliefde voor het Eurovisie Songfestival is dusdanig groot dat wij niet anders kunnen dan gaan.’ Door die laatste opmerking ontdekten wij pas voor het eerst dat Eurovisie een wereld op zich is. Opvallend was de houding van de buitenlandse pers. Zij bleken beduidend minder Israël-minded dan de Nederlandse pers. We moeten natuurlijk niet vergeten dat wij – Nederlanders – opgegroeid zijn met het beeld van Israël als slachtoffer.

Hoe je het went of keert: het Eurovisie Songfestival vindt straks in Israël plaats. Sterker nog, van een boycot is geenszins sprake. Gaat er de komende tijd wél iets gebeuren?
Om die vraag te kunnen beantwoorden, ga ik toch nog even terug naar Eurovision in Concert. Die zaterdag sprak ik namelijk verschillende keren met een Britse televisieploeg. Ik zei tegen hen: ‘Zorg dat je die jongens van IJsland te spreken krijgt, want er staat iets te gebeuren.’ Het gerucht gaat dat zij in Tel Aviv een statement tégen de Israëlische apartheidspolitiek zullen maken. Wat ze precies van plan zijn, weet niemand, maar het zou natuurlijk fantastisch zijn als zij straks het podium bestijgen en een Palestijnse vlag tevoorschijn toveren. Of dat zij ten overstaan van een volle zaal én tweehonderd miljoen kijkers aandacht schenken aan het lot van de Palestijnen. Ik vermoed dat het risico te groot is, maar hopen mag altijd.

Toch nog even terug naar die boycot. Zit de Palestijnse bevolking wel op zo’n Eurovisieboycot te wachten? Zij hebben toch genoeg andere dingen aan het hoofd?
Tuurlijk. Er spelen genoeg andere dingen. Toch is de roep om een Eurovisieboycot niet iets wat wij hebben bedacht. Dat is écht een initiatief vanuit Palestijnse artiesten, journalisten en omroepmedewerkers zelf geweest. Met een boycot dwing je de internationale gemeenschap namelijk om verantwoordelijkheid te nemen, dat is eigenlijk de gedachte erachter. Als je kijkt naar het Zuid-Afrika van de jaren tachtig, dan zie je dat zo’n boycot echt heeft gewerkt. Door de culturele boycot kon Zuid-Afrika, dat toen nog het Nederlands als een officiële taal had, bijvoorbeeld geen lid worden van de in 1980 opgerichte Nederlandse Taalunie. En heel veel artiesten weigerden er op te treden. Daardoor raakte men verkrampt, werd men losgekoppeld van de rest van de wereld. Ik vermoed dat het op een dag ook zo met Israël zal zijn. Het is een strijd van lange adem, maar ooit gaat het gebeuren. Ooit.

Over Tel Aviv. Wat vind je ervan dat het Eurovisie Songfestival daar plaatsvindt?
Israël presenteert Tel Aviv maar al te graag als dé vrijgevochten bubbel die verder niets met de rest van het land te maken heeft. Dat is natuurlijk onzin. Het Ministerie van Defensie is nota bene in Tel Aviv gevestigd! Verder is het goed om te weten dat het congrescentrum in Tel Aviv, waar straks het Eurovisie Songfestival gehouden wordt, bovenop het etnisch gezuiverde Palestijnse dorp al-Shaykh Muwannis is gebouwd. In 1948 is al-Shaykh Muwannis door Israëlische milities onteigend. En dan hebben we het nog niet eens over Eurovision Village gehad, de plek waar fans in mei zullen samenkomen om te feesten. Dat bevindt zich in een park dat gebouwd is op Menashiya, een plaatsje dat eveneens verwoest en gezuiverd is om de staat Israël mogelijk te kunnen maken. Dat voelt wrang. Heel erg wrang.

Toen winnares Netta vorig jaar de Eurovisiebokaal in de handen gedrukt kreeg, riep zij See you in Jerusalem!…
Voor sommige Israëliërs is het – denk ik – lastig om over het lot van de Palestijnen na te denken. Kijk alleen al naar de Israëlische inzending van dit jaar. Zanger Kobi Marimi zingt over thuiskomen, over het gemis dat hij voelt als hij ver van huis is. I’ve been running barefoot to the mountain tops / Nothing comes as easy as it goes. Toen ik die tekst voor het eerst hoorde, was ik sprakeloos. Ik dacht: ‘Deze tekst had zó veel beter door een Palestijnse jongen gezongen kunnen worden.’ Ik moest direct aan De Mars van de Terugkeer denken. Met deze mars eisen actievoerders dat Palestijnen die in het verleden hun gebied ontvluchtten, mogen terugkeren in wat nu Israël is. Dit protest is in maart 2018 begonnen bij de grens van het overbevolkte, geïsoleerde en straatarme Gaza en duurt tot op de dag van vandaag voort. Met dit protest in het achterhoofd stemt zo’n liedtekst mij somber.

Wat stemt je dan zo somber? Het is toch gewoon een universele tekst…
Nou ja… en toch lijkt de tekst van het Israëlische Songfestivallied op het recht van terugkeer geschreven te zijn: de terugkeer naar het land en de huizen waaruit enorme aantallen Palestijnen in een spiraal van geweld, terreur en vlucht verdreven zijn. Het is overigens een recht dat voor iedereen geldt. Een recht dat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens terug te lezen is: ‘Een ieder heeft het recht welk land ook, met inbegrip van het zijne, te verlaten en naar zijn land terug te keren.’ In het specifieke geval van de Palestijnen is het recht van terugkeer zelfs in een VN-resolutie vastgelegd. Resolutie 194 om precies te zijn.

Over een maand vindt het Eurovisie Songfestival plaats. Verwacht jij protest?
Ik weet dat er – vanuit de Palestijnse gemeenschap – een oproep is gedaan om massaal naar de muur te lopen om daar liederen te gaan zingen. En misschien dat de actiegroep Boycott from Within nog iets van plan is. Dat is een Israëlische groep die de Palestijnse oproep voor boycot, desinvestering en sancties tegen Israël actief ondersteunt. We zouden ook nog met z’n allen naar Israël kunnen afreizen. Eén van de voorwaarden die de EBU stelt, is dat het festival namelijk voor iedereen toegankelijk moet zijn – ongeacht afkomst, religie, politieke ideeën of seksuele voorkeur. Je moet van hele goeden huize komen om iemand te weigeren.

Is het Eurovisie Songfestival in Tel Aviv een politieke aangelegenheid?
Ja. Persoonlijk denk ik dat het Eurovisie Songfestival altijd al politiek is geweest. Denk bijvoorbeeld aan de belangrijke rol die het heeft gespeeld in de strijd voor acceptatie en inclusiviteit van bijvoorbeeld de LGBTQI+-gemeenschap. Bovendien is het festival voortgekomen uit het idee om Europese eenheid te creëren. Dat lijkt mij op zich wel een behoorlijk politieke drijfveer. Aan de andere kant lijkt de organisatie wars van politiek en probeert men liedjes met een politieke boodschap zo veel mogelijk te weren. En nu dus Israël die zich, door middel van het festival, probeert te profileren als een normaal, fatsoenlijk land. Poeh… ja… het Eurovisie Songfestival is gewoon heel erg politiek als je erover nadenkt.