Elke dag bang, omdat je niet weet hoe het humeur van je man is als hij van werk komt. Iedere dag een kinderschreeuw waarin een smeekbede om liefde verscholen zit. Of elke dag op je tenen, omdat ieder woord voor de ander er één te veel kan zijn. Het zijn slechts drie voorbeelden van huiselijk geweld: een ongrijpbaar en moeilijk probleem waar jaarlijks ongeveer 200.000 Nederlanders mee te maken hebben. Een deel van de slachtoffers durft geen stappen te ondernemen, omdat de band met de dader te intens is en omgeven wordt door een gevoel van liefde en verbondenheid. Dat maakt waarom huiselijk geweld een insluiper is – niet te vangen – en langzaam bezit van iemands leven neemt.

Hoewel huiselijk geweld een zwaar onderwerp is, vindt het thema met enige regelmaat een weg naar albums, hitlijsten en poppodia. Zo refereert Christina Aguilera in de nummers I’m OK en Oh Mother naar het leed dat haar (naar eigen zeggen) gewelddadige vader uitstrooide over de familie. Om het stille geheim achter huiselijk geweld onder de aandacht te brengen, bracht de Ierse zanger Hozier op Valentijnsdag Cherry Wine uit en de Roemeense superster Inna vraagt zich in Endless af of zij ooit nog op een fatsoenlijke manier van iemand kan houden nu ze zoveel geeft om een man die erg slecht voor haar is. Now I close my eyes again, and I’m thinking to myself. Will I ever love again. Hope you’ll be a better man. Maar het allerbekendst is misschien wel de het-houdt-niet-op-niet-vanzelf-tune van Kirsten Schneider. Ook wel bekend van de televisiespotjes.

Een aantal jaar geleden werd het thema ook bezongen op het Songfestival. In het Kopenhagen van 2014 vertolkte de Hongaarse zanger András Kállay-Saunders het indringende Running: een lied dat gaat over een meisje dat door haar vader wordt misbruikt. Telkens als zij hem hoort binnenkomen, probeert ze te vluchten en zich onzichtbaar te maken. Ze voelt zich alleen en roept om hulp, maar niemand lijkt om haar te geven. Volgens zanger Kállay-Saunders komt het gelukkig wel goed: I can see the angels standing by your side.

Dit jaar geen kindermisbruik, maar een lied over geweld in de relationele sfeer. De 23-jarige zangeres Sanja Vučić uit Servië zingt met Goodbye (Shelter) over de destructieve kant van de liefde. Ivana Peters, de componiste van het lied, liet via Eurovision.tv het volgende weten: ‘Voor mij is geweld – in welke vorm dan ook – onaanvaardbaar. Op een bepaald punt zie je dat psychologisch geweld in fysiek geweld overgaat. Ik wil dat mensen dit herkennen en erover praten. Ze moeten hun ogen niet sluiten, maar reageren en iets doen.’

Zie hieronder vertaling en verklaring van de tekst:

Ik wens dat ik het zou kunnen stoppen, ik hoop dat ik zou kunnen vechten,
Maar er is niets dat ik kan doen,
Ik dacht dat we voor elkaar bestemd waren,
Oh, ik wens dat ik beter had geweten.

Ik heb zo vaak voor dwaas gespeeld dat ik het niet eens meer kan tellen.

De titel Goodbye (Shelter) kan letterlijk vertaald worden als ‘Vaarwel (schuilplek)’ en is daarmee op verschillende manieren te begrijpen. Optie één: zangeres Sanja Vučić zegt definitief gedag tegen de geliefde die haar mentaal en fysiek in z’n greep heeft en is onderweg naar een plek om te schuilen. Optie twee: de zangeres is zo loyaal naar haar partner toe dat zij geen stappen durft én wil nemen. Ondanks het geweld blijft liefde de boventoon voeren waardoor het erop lijkt dat juist de psychologische kwelling een plek om te schuilen is geworden. Er lijkt sprake van een emotionele tweespalt. In dit deel van het lied geeft zangeres Sanja eveneens aan de tel te zijn kwijtgeraakt. Zo vaak dat ze er al ingestonken is. Hoewel zij keer op keer bedrogen uitkomt, is het toch de liefde die aan het langste eind trekt.

Elke keer als ik afscheid neem,
Probeer je mij aan jouw zijde te houden,
Moet ik vechten om uit je handen te blijven,
En beschutting tegen de pijn vinden,

Iedere keer als jij jouw leugens vertelt,
Verstop ik mij en sluit mijn ogen,
Zal ik je mijn wereld niet laten verscheuren,
En moet ik een schuilplek voor mijn hart vinden.

Ook hier weer de worsteling tussen het vluchten (‘en beschutting tegen de pijn vinden’) en het blijven (‘en moet ik een schuilplek voor mijn hart vinden’). In het eerste stukje klinkt zangeres Sanja overtuigend en lijkt ze écht uit zijn leven te willen rennen. Voor mijn gevoel zwakt het tweede deel dit verlangen af: er wordt immers gesteld dat ze zich wil verstoppen. En dat maakt het tijdelijk. Sanja zou zo weer binnen kunnen lopen om vervolgens tegen ‘m aan te kruipen.

Ik dacht dat het pijn zou doen,
Ik dacht dat het liefde was,
Ik stak mijn handen omhoog, maar niet om over te geven,
Heb niet meer nodig wat mij weigert te dienen.

Ik lik mijn wonden zo vaak waardoor ik kan blijven vechten

Dit stukje blinkt uit in zorgvuldig gekozen tegenspraak: de pijn en de liefde en de overgave en het niet dienstbaar willen zijn.

Elke keer als ik afscheid neem,
Probeer je mij aan jouw zijde te houden,
Moet ik vechten om uit je handen te blijven,
En beschutting tegen de pijn vinden,

Iedere keer als jij jouw leugens vertelt,
Verstop ik mij en sluit mijn ogen,
Zal ik je mijn wereld niet laten verscheuren,
En moet ik een schuilplek voor mijn hart vinden.

Opnieuw het refrein.

(Oh… oh…)
Iedere keer als ik afscheid neem,
(Oh… oh…)
Liefste, blijf deze keer weg.

Elke keer als ik afscheid neem,
Probeer je mij aan jouw zijde te houden,
Moet ik vechten om uit je handen te blijven,
En beschutting tegen de pijn vinden,

Iedere keer… (Iedere keer dat je jouw leugens vertelt)
(Verstop ik mij en sluit mijn ogen)
Zal ik je mijn wereld niet laten verscheuren,
En moet ik een schuilplek voor mijn hart vinden.

Gaandeweg het lied kom je er steeds meer achter dat Goodbye (Shelter) over psychisch geweld gaat. Het belangrijkste verschil tussen psychisch geweld en een gewone ruzie is dat de relatie in het geval van psychisch geweld structureel ongelijkwaardig is. In dit geval is de partner van Sanja autoritair. Schelden, vernederen en regelmatig horen dat je niets waard bent. Met dat soort dingen wordt de zangeres geconfronteerd. Tenminste, dat is wat ik tussen de regels doorlees. Er lijkt sprake van een isolement, afhankelijkheid van de dader, en die plek om te schuilen? Die lijkt verder weg dan ooit…

Een ingekorte versie van dit artikel verscheen eerder op de website van ESF Magazine in de rubriek Tekst onder de Loep. In deze rubriek worden de teksten van diverse inzendingen nader bekeken. Doel is niet om te oordelen, maar om te analyseren. Door te benoemen wat je anders voor normaal aanneemt, komt misschien de diepere betekenis naar boven. Lees hier de tekst van Goodbye (Shelter) terug.