‘We houden van optreden, maar we houden nog meer van het schrijven van liedjes,’ zeggen de leden van de Letse band Citi Zēni tijdens een Eurovisie-persconferentie, waarna ze opstaan en door de zaal roepen: ‘Wil iemand van de andere artiesten een song? DM ons! SONGS FOR FREE! SONGS FOR FREE!’
Welkom in de wereld van zes ‘Overige jongens’ (wat de vertaling is van hun bandnaam) die met een grote grijns een serieuze boodschap over klimaatverbetering opdienen.

Bruiswater
De zes leren elkaar begin 2020 kennen tijdens een songwriter’s camp:
Jānis (zang),
Dagnis (zang en sax),
Reinis (keyboards),
Krišjānis (gitaar),
Roberts (bas)
en Toms (drums).
Naast professionele muzikanten zijn ze ook volksdanser, discuswerper en bijenvleugelonderzoeker (!) – maar als groep noemen ze zichzelf ‘het equivalent van een fles bruiswater die je eerst flink geschud hebt en daarna opendraait’.
En ‘slechte planners’, dat vinden ze zichzelf ook: ‘We begonnen onze band in 2020, één dag voor COVID en toen onze eerste single verscheen was dat één dag voor een lockdown.’

Stokstaartje
Maar het deert de groep niet. De eerste single, Vienmēr kvēju (‘Altijd te laat’, met zinnen als ‘Zelfs als ik op tijd ben, ben ik altijd te laat, als ik plotseling de pest zou krijgen, zou ik mijn eigen begrafenis nog missen’) doet het meteen goed,
net als het album van een jaar later, dat vertaald Honden gaan de straat op heet (met songtitels als ‘Wat is je naam’, ‘Prachtige teksten’ en ‘Gouden jas’)
en al helemaal de megahit Limuzīns uz Krīta, ‘Limousine op Kreta’ (met de zin: ‘Door de week ben ik een werknemer, en in het weekend, sorry, ben ik een beest. Maar wel liever dan een stokstaartje’).

Eurovisie
De groep vraagt zich af: hoe kunnen we ons publiek vergroten? Iemand oppert: Eurovisie, en iedereen zegt ja, behalve Roberts – die in 2019 aan de Letse voorronde mee wilde doen met het nummer Feel, maar niet door de selectie kwam.
Hij verliest de onderlinge stemming, en de groep zoekt een lied. Roberts: ‘Limuzīns uz Krīta was perfect geweest voor Eurovisie. Maar dat was al uitgebracht, en dus moesten we die song zien te overtreffen. I think we actually did.’

Serieus en vrolijk
Dat nummer is Eat your salad. Jānis: ‘Kijk om je heen, overal, elke dag. Je ziet voortdurend redenen om beter om te gaan met het milieu. We wilden onderzoeken of je zo’n ernstige boodschap op een geinige manier kunt brengen – om iedereen vrolijk mee te laten zingen met iets wat toch van groot belang is.’
In muzikaal opzicht combineert de band normaal gesproken allerlei muzikale invloeden (neo-soul, rock, jazz, groove, R&B, hip-hop en acapella), maar nu kiezen ze vooral voor Jamiroquai-achtige funk. Jānis: ‘Overgoten met een vette saus van satire, lol en originaliteit in de lyrics.’

Ja, die lyrics.
Die eerste zin alleen al –
‘In stead of meat I eat veggies and pussy.’
Bonk!
In de Letse finale mochten ze dat laatste woord nog hardop zingen, maar tijdens Eurovisie, waar de regels strenger zijn, moet het weggelaten worden. Dat doen ze dus ook – in de hoop dat het publiek het daar even van hen overneemt (net als bij een verdere zin: ‘Being green is sexy as f…‘).
Maar de echte top drie van (naar keuze) beste/grappigste/raarste zinnen uit Eat your salad is wat ons betreft:
Op 3: ‘All aboard the green Titanic.’
Op 2: ‘I‘m a beast instead of a killer, forget the hot dogs ‘cause my sausage is bigger.’
En op 1: ‘All the girls go eco, if you want your man‘s tongue longer than a gecko‘s.’

Greta
Voor de clip van Eat your salad bedenkt Citi Zēni een grappig concept: een tv-show die Salad for two heet, waarbij drie mannen strijden om de gunst van een lieftallige klimaatactiviste. Wie wint krijgt een zoen én een ticket naar Turijn. En wie anders dan Greta Thunberg zou de activiste moeten spelen? Er wordt contact met haar opgenomen, maar uiteindelijk lukt het niet qua tijd. Gretha ziet er wel de lol van in: ze begint de groep op Instagram te volgen.

Oekraïne
Hoe lollig ook, de mannen van Citi Zēni zijn zich bewust van hun voorbeeldpositie. Zo waren ze de eersten die na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne op social media een bericht aan de Eurovisie-organisatie posten waarin ze opriepen tot het uitsluiten van Rusland. En ook weken later vragen ze aandacht voor de terreur van de oorlog: ‘De focus van Europa wordt verlegd, dat gebeurt als zoiets verschrikkelijks maar door blijft gaan. Maar Eurovisie heeft hier een rol te vervullen. Er kijken tweehonderd miljoen mensen en Oekraïne kan de aandacht goed gebruiken. We vieren graag de Eurovisiewaarden, zoals plezier hebben en muziek beleven op een a-politieke manier, maar a-politiek zijn betekent niet dat je steun moet betuigen aan moord.’

Tubbies en tattoo’s
Welkom dus, in de wereld van Citi Zēni, met tenslotte nog wat losse berichten: toen de jongens aan de Letse voorronde begonnen, beloofden ze elkaar om bij winst elk een tattoo van het bandlogo te nemen. Nu zeggen ze: ‘Voortaan iets beter oppassen met beloftes doen.’
En: omdat ze in kleurige pakken optreden werden ze door sommige media meteen omgedoopt tot Teletubbies. Dat vonden ze zelf niet passend. Wijzend op de paar kilo’s teveel van sommige groepsleden zeiden ze: ‘We noemen onszelf liever Telechubbies.’

Hamsterwiel
En nu helemaal tot slot: in hun Eurovisie-act zit een inside-joke verstopt. Citi Zēni: ‘Ons is verteld dat een hamsterwiel op het podium duizend punten oplevert. Dus in onze act zit een hamsterwiel. Maar voor een groot rad hadden we geen budget, dus alleen de oplettende kijker zal het weten te vinden.’